Ислам революциясы жетекшісі хиджра-шамси күнтізбесінің биылғы 1401 жылын «Өнідіріс: білімге негізделген және жұмыспен қамтушы» жыл деп атады.

Ауыл шаруашылығының маңызы

Ауыл шаруашылығының маңыздылығы туралы «ауыл шаруашылығы саласы – экономикалық өсу мен дамудың қозғалтқышы» деп айтылады. Елдің денсаулығы мен азық-түлік қауіпсіздігі ауыл шаруашылығы өндірісіне тікелей байланысты. Ауыл шаруашылығы тұрақты экономиканың негізгі тіректерінің бірі болып табылады. Экономикалық өсудің қозғалтқышы, денсаулық пен азық-түлік қауіпсіздігі, тұрақты экономиканың тірегі  болу сынды үш маңызды факторына байланысты дамыған елдер аграрлық секторға үлкен назар аударады. Уақыт бойынша әлемнің әртүрлі бөліктеріндегі экономикалық даму тенденцияларын зерттеу дамыған елдердің салыстырмалы артықшылықтарға сүйеніп, экономиканың ішкі қуаттарын, сондай-ақ халықаралық аренадағы бар мүмкіндіктерді тиімді пайдалана білді және дамуды, жан басына шаққандағы табыс пен басқа да даму көрсеткіштерін қатар арттыруды көздеді. Елдердің экономикалық дамуының тарихи тенденциясын зерттеу қазіргі таңда әлемнің дамыған елдерінің көпшілігі өздерінің экономикалық дамуының инфрақұрылымы ретінде ауыл шаруашылығын таңдағанын көрсетеді. Олар осы сектордың үлкен мүмкіндіктерін пайдалана отырып, басқа секторлардың өсуіне қажетті ресурстарды қамтамасыз етумен қатар, басқа секторлардың дамуына қол жеткізе алды.

Ирандағы ауыл шаруашылығы экономикасы

Ел экономикасындағы ауыл шаруашылығы саласының маңыздылығы мен ИИР-ның осы саладағы мүмкіндіктері Ислам революциясы жетекшісінің өз сөзінде ауыл шаруашылығы саласына тікелей тоқталуының маңызды факторы болып табылады.

Иран  климаттық әртүрлілігімен төрт мезгілді ел болып табылады және бұл климаттық әртүрлілік елдің өндіріс, экспорт және жұмыспен қамту мүмкіндіктерін айтарлықтай арттырады. Иранның  ауылшаруашылық секторында әртүрлі дақылдарды егуге жағымды географиялық жағдайы мен климаттық әртүрлілігі, ауылдар мен өндіріс орталықтарында қолайлы жұмыс күшінің болуы, шафран, пісте, дәрілік өсімдіктер, тамақ өнеркәсібі өнімдері және ауыл шаруашылығына қатысты қолөнер сияқты саласында Алланың берген салыстырмалы артықшылықтары Иранның ауылшаруашылық секторының   артықшылықтарынан болып табылады. Иран бидай, майлы дақылдар, қант қызылшасы, мақта, мал шаруашылығы, соның ішінде сүт, ет, құс және жұмыртқа, жаңғақтар, бұршақ дақылдары, балық өнімдері, түрлі бау-бақша өнімдері және т.б. сияқты маңызды өнімдерді өндіруге көп инвестиция салып,  ауыл шаруашылығы саласындағы импортты айтарлықтай қысқарта алды. Мәселен, ИИР елде жыл сайын 14 миллион тонна бидай өндіріп, негізінен осы стратегиялық өніммен өзін-өзі қамтамасыз етуге көшті. Сонымен қатар, Иран  ауылшаруашылық өнімдерінің бір бөлігін басқа елдерге, соның ішінде көрші елдерге экспорттайды. Осыған байланысты 1400 жылдың басынан қарашаның аяғына дейін Ираннан 5 миллион 431 мың тонна ауыл шаруашылығы және азық-түлік өнімдері экспортталып, бұл ел үшін 3 миллиард 340 миллион доллар  әкелді. Маңызды мәселе, ауыл шаруашылығы саласының лауазымды тұлғалары Иранның ауылшаруашылық өнімдерінің экспорты мен оның айырбас қабілеттілігі бірнеше есе артуы мүмкін деп санайды. Аграрлық секторға инвестиция салу ИИР-дағы азық-түлік қауіпсіздігі саласында ең аз проблемаларға тап болуына себеп болды. Бұл әсіресе Дональд Трамп үкіметінің Иранға қарсы барынша қысым көрсету саясатынан кейін айқын көрінді. Аграрлық сектор санкциялардан аз зардап шеккен секторлардың бірі болғандықтан және көптеген секторлардағы теріс өсімге қарамастан, аграрлық сектор өсім көрсетті. 1399 жылдың күзінде Бағдарлама және бюджет ұйымының сол кездегі басшысы Мұхаммад Бақер Нубахт: «Соңғы бір-екі жылда ел экономикасының, оның ішінде мұнайдың өсімі теріс болды, бірақ өткен жылдың күзінде мұнайсыз ел экономикасының өсімі оңды болды. Бұған ауыл шаруашылығының 7 пайыздық өсімі себеп болды.  Бұл өсім аграрлық сектордың өндірісте серпіліске қол жеткізуге қабілеті мен мүмкіндігі бар екенін көрсетеді»,- деді.

Ауыл шаруашылығы секторы елдің макроэкономикасында ЖІӨ-нің шамамен 9%-ын, жұмыспен қамтудың 17,7%-ын және шикізаттық емес экспорттың 5,9%-ын құрайтын маңызды орынға ие. Иранның 37 миллион гектар егістік жер, 120 миллион мал басы, 84,8 миллион гектар жайылым, 14,3 миллион гектар орман және бай генетикалық ресурстар, солтүстік пен оңтүстікте 2700 шақырым теңіз шекарасы және 4,2 миллионға жуық әлеуеті бар.  Ауыл шаруашылығы және табиғи ресурстар саласында айтарлықтай ғылыми және тәжірибеге ие болу, климаттың әртүрлілігі қажетті интеграция мен үйлестіру, сондай-ақ тиісті өнімділікті ынталандыру арқылы аймақтағы ауыл шаруашылығын кешенді дамытудың үлгілерінің бірі ретінде қарастырылуы мүмкін. Осы мүмкіндіктерді ескере отырып, ауыл шаруашылығы секторы мұнай кірістеріне тәуелділікті азайтуға сілтеме жасайтын ИИР Үкіметі экономиканы әртараптандыру саясатында байыпты қарастыратын салалардың бірі болып табылады.

Иранды ауылшаруашылық орталығына айналдыра алатын назардан тыс қалған мүмкіндіктер    

Маңызды мәселе – Иранның ауыл шаруашылығы секторының назардан тыс қалған әлеуеттері көп және осы салаға көбірек көңіл бөлінсе, Иран Ислам Республикасы ауылшаруашылық импортына тәуелділігін одан әрі азайта отырып, ауылшаруашылық өнімдерін экспорттаушы елдердің біріне айналуы мүмкін. Елдегі көптеген қуаттар назардан тыс қалды.

Маңызды мәселе – Иранның ауыл шаруашылығы саласының назардан тыс қалған әлеуеттері көп. Осы салаға көбірек көңіл бөлінсе, Иран Ислам Республикасы ауылшаруашылық өнімдерінің импортына тәуелділігін одан әрі азайта отырып, ауылшаруашылық өнімдерін экспорттаушы елдердің біріне айналуы мүмкін.  Елде не өндірістік циклге қосылмаған, не өндірістік қуаттылығы ең төмен деңгейде тұрған, назардан тыс қалған көптеген қуаттар бар.   Мысалы, ашық сулар мен теңіздердегі балық шаруашылығының өндірістік қуаты Иранның назардан тыс қалған ауылшаруашылық қуаттарының бірі болып табылады. Елдің оңтүстік және солтүстік жағалауларының кең аумағын торларда және басқа да өсірілетін су түрлерінде немесе жылы және тұзды суларда өмір сүре алатын түрлерде балық өсіру үшін пайдалану осы назардан тыс қалған қуаттардың қатарына жатады.   1399 жылы Ауылшаруашылық министрлігінің сол кездегі басшысы Аббас Кешаварз елдің елеусіз қалған тарихи мүмкіндігі жасыл суға (жаңбыр суы) назар аударылмауы туралы: «Иранда 10 миллион гектар жаңбырлы жер бар. Соңғы төрт жылда жүргізілген зерттеулер бұл жерлерде бес стратегиялық дақыл өндіруге болатынын көрсетті. Жалпы айтқанда бұл жерлерде   2,5 миллион тоннадан астам қосымша бидай, бір миллион тоннадан астам қосымша арпа, 2,5 миллион тоннадан астам мал азықтық өнім және 800 мың тоннадан астам майлы дақылдар алуға болады»,- деді.