Pars Today

Бұл бөлімде сіздерді сионистік режимнің басып алынған Палестина жерінің ішіндегі және сыртындағы соғыстарымен таныстырамыз.

Мейірімді және Рақымды Алланың атымен бастаймыз! 

Армысыздар ардақты ағайын!

Бұл подкаст оккупацияланған Палестина жерінде өзін Израиль деп атайтын заңсыз ұйымның қалыптасуы туралы тарихи мәлімет болып табылады.

Өткен бөлімде біз сіздермен Израильдегі қорқынышты лаңкестік топтар туралы сөйлескен болатынбыз және   1948 жылы 15 мамырда Бен-Гурион еврей агенттігінің басшыларының Тель-Авивте өткен кездесуінің соңында БҰҰ-ның №2 қарарына сәйкес бекітілген шекараларда Израиль мемлекетінің құрылғанын ресми түрде жариялағанын айттық.  

Израильдің заңсыз режимі құрылғаннан бері бұл режимнің қалыптасуына қарсы көптеген қарсылықтар болды, бұл сионистік режимнің агрессивті және лаңкестік сипатына байланысты негізінен осы режимнің оппозициямен әскери қақтығыстары мен қақтығыстарына себеп болды. Бұл бөлімде сіздерді сионистік режимнің басып алынған Палестина жерінің ішіндегі және сыртындағы соғыстарымен таныстырамыз.

1948 жылғы соғыс

Израиль соғыстары деген атпен жіктелген бірінші оқиға 1948 жылғы соғыс. Бұл соғыс ағылшындардың Палестинада болуының соңғы апталарында және осы жерді тастап кеткеннен кейін сионистік лаңкестік топтардың Палестина халқына жасаған алғашқы қатыгез шабуылы болып табылады. Ұйымдастыру, оқыту, қару-жарақ және алдын ала жасалған соғыс жоспарлары сионистерге Палестина халқы пайдаланбаған сөзсіз артықшылықтар берді.

Әрине, бұл кезде Палестина халқының біртұтас стратегиясы мен көшбасшылығы болмағанын айта кеткен жөн. Сионистік тарихшы Бенни Моррис бұл оқиға туралы кітап жазды, ол негізінен Израиль армиясының мұрағатындағы құпия құжаттарға сүйенеді. Бұл кітапты оқу кез келген соғыс пен гуманитарлық стандарттардан алшақ, сионистік режимнің палестиналықтарға қарсы 1948 жылғы соғысы түрінде толық көлемдегі қырғынның орын алғанын көрсетеді. 1947 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Палестинаны бөлу жоспарын жариялауымен қырағы халықтар құрылып жатқан қыршыннан хабардар болды және аймақ елдерінен ерікті топтар Палестинаның бөлінуіне қарсы сионистермен соғысуға келді. Сионистік режимнің орнатылуының жариялануымен 6 араб елі, соның ішінде Иордания, Ирак, Ливан, Сирия, Сауд Арабиясы және Мысыр сионистермен қарсыласу үшін Палестинаға ресми түрде кірді. Палестинаға Тунис, Алжир, Пәкістан, Йемен, Судан сияқты ислам елдерінен кірген еріктілер де «Құтқарушы армия» деген атпен араб армиясына қосылды.

Сионистік режиммен соғысқа 10 мың адаммен Египет, 4500 адаммен Иордания, 2500 адаммен Ирак, 2000 адаммен Сирия, 3100 адамымен Сауд Арабиясы және 450 адамымен Ливан кірді. Мұсылман елдері мен Мұсылман бауырлардың ерікті жасақтары болған «Құтқару армиясы» және «Қасиетті жиһад армиясы» деген атпен 3 мың 500 ерікті күш 7 батальонға орналастырылды. Сионистер бұл соғысқа 45 000-нан астам дайындалған Хагана, Палмах, Эргон және Аштерн лаңкестік отрядтарымен кірді. «Махал» күштері деп аталатын сионистік еріктілердің қосылуымен бұл сан соғыстың соңына қарай 120 000-ға жуықтады. 1948 жылы 29 мамырда Бен-Гурион сионистік лаңкестік жасақтардың күштерін бір топтың астына жинап, сионистік армияны құруға бұйрық берді. Қамқорлық кезеңіндегі барлық мүмкіндіктерге ие болған әскер үш күште: құрлықта, әуеде және теңізде.

Иорданиялық күштер 1948 жылы 16 мамырда Иордан өзенінен өту арқылы Палестинаға кірді. Бұл кезеңде Иордания армиясы ағылшын офицерлерінің қолбасшылығына байланысты басқа араб күштеріне қарағанда ұйымшыл болды. Иордания әскері 1948 жылы 28 мамырда Құдсқа жетіп, Құдсты бақылауға алды. Бұл әскер Тель-Авивтен 29 шақырымға дейін ілгері жылжыды, бірақ сол аймақта тоқтап, алға жылжуын жалғастырмады. Кейін Иорданияның сол кездегі королі Абдулла І сионистермен жасаған құпия келісімімен Иордания әскерін тоқтатқаны белгілі болды. Сонымен қатар, бұл әскерді әлсірету үшін Англия өз қолбасшыларын Иордания армиясынан шақырды. Ливан әскері Палестинаға солтүстіктен кіріп, солтүстік Галилеяға қарай ілгері жылжыды, бірақ БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі келіп, 1948 жылы 10 маусымда атысты тоқтату туралы бұйрық бергенде бұл жерде тоқтатылды.  Сирия араб армиясының күштері 15 мамырда Голан аймағынан Палестинаға кірді. 1948 жылы 29 мамырда Мысыр әскері Палестинаға Беер-Шеба мен Рафахтан кірді. Мысыр әскері ең көп армия және араб армиясының ең күшті бөлігі болды, бірақ ұйымшылдықтың жоқтығынан 10 мың адамдық армияның үмітін ақтамады. Алайда араб әскерлері лаңкестік жасақтардың бірінен соң бірі тосын лаңкестік шабуылдарынан құлаған палестиналық қалаларды азат етуде.

Араб армиясының қол жеткізген жеңістерімен Қауіпсіздік Кеңесі араласып, айтылғандай, 1948 жылы 10 маусымда екі жаққа кез келген материалдық-техникалық көмек пен күшейтуге тыйым салып, атысты тоқтату туралы жариялады. Араб әскерлері бітімге келу елесін сезініп жатқанда, сионистер бітім шартының ешқайсысына мойынсұнбай, осы мүмкіндікті пайдаланып, көптеген техникалар мен қару-жарақтарды, әсіресе өздерінің әуе күштеріне жеткізді. Екінші жағынан, олар Еуропадан аймаққа сионистік ерікті күштердің айтарлықтай бөлігін әкелді. Осылайша ол араб әскерін жаулап алды.

1948 жылы 8 шілдеде Қауіпсіздік кеңесі атысты тоқтатуды ұзартуды талап етіп жатқан кезде сионистер араб әскерлеріне қарсы ауыр шабуылдар жасап, азат етілген аудандардың қайтадан құлауына әкелді. 1948 жылы 21 шілдеде араб әскері ұрыс даласында жеңілуді білдіретін екінші атысты тоқтату келісімін қабылдауға мәжбүр болды. 1949 жылы 7 қаңтарда еуропалықтардың күшімен күшейтілген және сол кезде Чехословакия мен Кеңес Одағынан айтарлықтай қару-жарақ алған және Қауіпсіздік Кеңесінде Америка Құрама Штаттарының қолдауына ие болған сионистік армия Негевте Мысыр әскерін қоршауға алды және бұл аймақты жаулап алды.

Осыдан кейін Біріккен Ұлттар Ұйымының аралығымен Грекияның Родос аралында сионистік режим мен араб елдері Египет, Иордания, Сирия, Ирак және Ливан арасында және 1949 жылдың 24 ақпанынан 20 шілдесіне дейін 4 кездесу өтті. арасында атысты тоқтату туралы келісімдерге қол қойылды. Осы уақытта Ирак атысты тоқтату келісіміне қол қоюдан бас тартты. Бұл келіссөздерде палестиналықтар мен сионистер арасындағы шекара болған «Жасыл сызық» анықталды.

1949 жылы 7 наурызда Қауіпсіздік кеңесі сионистік режимнің Біріккен Ұлттар Ұйымына мүшелігін қабылдауды талап етті және 1949 жылы 11 мамырда Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясының дауыс беруімен бұл режим БҰҰ-ның ресми мүшесі ретінде енгізілді. Осылайша Қауіпсіздік кеңесінің айла-амалымен, кейбір араб билеушілерінің сатқындығымен, соғысқан майданның бірлігінің болмауынан Нақбат вирусы Біріккен Ұлттар Ұйымында тіркелді.           
 

Суэц каналындағы соғыс

1949-1956 жылдар аралығында 1948 жылғы соғыста арабтар жеңілгеннен кейін палестиналықтардың басып алған жерлерін қайтарып алу үшін соғыс жалғасты. Палестинаның қоныс аударған халқы 1948 жылғы соғыс апатының тереңдігіне және өз жерінің басып алынғанына шындап сенбеді. Палестиналықтар сионистерді үкімет ретінде емес, лаңкес деп санады. Расында, Палестина халқы лаңкестерден бір жерді қайтарып алу күрделі немесе қиын іс болады деп ойлаған жоқ. Бірақ олар 1956 жылға дейін сионистік режимге қарсы көп нәрсе істей алмады. 1956 жылы Израиль Египетпен қайтадан соғысқанға дейін. Израиль, Ұлыбритания және Францияның Египетке бірлескен шабуылының себебі 1956 жылы шілдеде Мысыр басшысы Гамаль Абдель Насер жариялаған Суэц каналын ұлттандыру болды. Екі жыл бұрын, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, египет әскері 1936 жылғы Англия-Египет шартында берілген Канал аймағындағы әскери қатысуын тоқтату үшін Ұлыбританияға қысым көрсете бастады. Кеңес Одағының қолдауына ие болған және Нілдегі Асуан бөгетінің құрылысына қаржы бөлу туралы уәдені елемегені үшін АҚШ-қа ашуланған Насер кемелердің өтуі үшін ақы төлеу қажеттігін алға тартып, Суэц каналын мемлекет меншігіне алуға бұйрық берді.

Ағылшындар бұл әрекетке қатты ашуланып, Насер отарланған Алжир елінің көтерілісшілерін қолдап отыр деп есептеген француздардың қолдауын іздеді. Египеттің көршісі Израиль Суэц каналын қайтарып алу үшін қарулы шабуыл жасады. Сондықтан Израиль әскері 1956 жылы 29 қазанда Мысырға шабуылдарын бастады. Екі күннен кейін оларға ағылшын және француз әскерлері қосылды. Бастапқыда үш елдің күштері бірден шабуылға шығуы керек еді, бірақ белгісіз себептермен ағылшын және француз әскерлерінің шабуылдары кейінге қалдырылды. Француз және ағылшын әскерлері Порт-Саид пен Бандар-Фуадқа келіп, Суэц каналының айналасындағы аумақты бақылауға алды.

 Кеңес басшысы Никита Хрущев  Батыс елдері мен Израильдің басып кіруіне қарсы болды және Израиль-Франция-Британ әскерлері Мысырдан кетпесе, Батыс Еуропаға ядролық шабуыл жасаймыз деп қорқытты. Америка Кеңес Одағының әрекетін пайдаланып, дүние жүзіндегі барлық күштерін толық әскери дайындыққа шақырды және агрессорларға Суэц каналындағы соғыс операцияларын дереу тоқтатпаса, Мысыр әскерінің көмегімен американдық күштердің соғысқа кірісетінін ескертті. Қорқытулар өз жұмысын жасады. Британдық және француздық күштер желтоқсанда шығып кетті. Израиль ақыры 1957 жылы наурызда АҚШ-тың қысымына мойынсұнып, каналды бақылауды Мысырға берді. Дағдарыс Мысыр көшбасшысы Насерді араб және египет ұлтшылдық қозғалыстарының күшті тұлғасына айналдырды.             

1967 жылғы соғыс

Сионистік режимнің арабтарға қарсы жүргізген тағы бір соғысы 1967 жылғы соғыс болды. Алты күндік соғыс деп аталған бұл соғыс сионистік режимнің Мысыр, Сирия мен Иордания қарсы алдын алу шабуылы болып   жарияланды. Израильдің бұрынғы премьер-министрі Менахем Бегин 1982 жылы тамызда Нью-Йорк Таймс газетіне берген сұхбатында бұл соғыс туралы былай деп айтқан: " 1967 жылы маусымда Гамаль Абдель Насердің Синайға әскери орналастыруы Мысырдың Израильге шабуыл жасайтынын білдірмейді. Біз шыншыл болуымыз керек және өзімізге өтірік айтпауымыз керек. Израильдің өзі бұл соғысқа кіріп, шабуылды бастауға шешім қабылдады". 

Осылайша үшінші араб-израиль соғысы 1967 жылы 5 маусымда сионистік режимнің Мысыр, Сирия және Иорданияның әуежайлары мен әскери нысандарына тосын шабуыл жасауымен басталды. Тосын соғыстар әдетте таңертең ерте және қараңғы түнде басталады, бірақ израильдіктер әуе шабуылдарын ауа-райы толығымен ашық болған 5 маусымда таңертеңгі сағат 8:30 шамасында бастады.  Шабуыл үшін осы сағатты таңдау таңқаларлық фактор болды,  өйткені мысырлықтар мен олардың одақтастары сионистерден шабуыл күтпеді. Сонымен қатар, израильдіктер күндіз жердегі нысаналарын көріп, оларды дәл жойғысы келді.

Сионистік режимнің бұл шабуылдағы мақсаты үш араб елінің әуе күштерін осы режимге қарсы құрлықтағы операциялары басталмай тұрып жою болды. Нәтижесінде бұл күні Мысыр, Сирия және Иорданияның 340 әскери ұшағы жер бетінде жойылды. Израиль алты күннің ішінде Мысырдан Газа секторы мен Синай шөлін, Иорданиядан Шығыс Құдс пен Иордан өзенінің батыс жағалауын, Сириядан Голан жоталарын өз бақылауына ала алды.

1967 жылғы 6 күндік соғыс арабтар арасында «Ән-Нақса» (жеңілу күні) деп те аталады, нәтижесінде 15 000-нан 25 000 араб сарбаздары қаза тапты және соғыс 5-10 маусым аралығында созылды. Соғыстың үшінші күні сионистік режим әскери операциялардағы негізгі мақсаттарына қол жеткізген кезде БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі соғысушы күштер арасындағы атысты тоқтатуға қатысты 242-қарар шығарды. Бірақ Израиль бұл қарарды елемей, соғысты 1967 жылдың 10 маусымына дейін жалғастырды және атысты тоқтату туралы бұйрық шығарғанға дейін Суэц каналының бүкіл шығыс жағалауын, Иордан өзенінің батыс жағалауын, Голан шыңдарын және Сирияның бір бөлігін басып алды. 11 маусымда арабтардың ұсынысымен Израильмен атысты тоқтату туралы келісімге қол қойылды. Осылайша арабтардың жеңілісімен сионистік режимнің басып алуындағы басып алынған аумақтардың ауданы үш есеге, ал шамамен басып алынған аймақтарда тұратын бір миллион араб осы режимнің тікелей бақылауына өтті. Атысты тоқтату келісімі аяқталғаннан кейін сионистік режим басып алынған жерлерді тастап, көрші елдерге кіргендердің кері қайтуына рұқсат бермеді және осылайша Мысыр, Сирия, Иордания және Ливан елдерінде палестиналық босқындар толқыны пайда болды. 

Рамазан соғысы

Израиль мен араб елдері арасында «Яум Кипур соғысы» немесе «Қазан соғысы» деп аталатын Рамазан соғысы хижраның 1398 жылы Рамазан айының 19-шы күні, сәйкесінші 1973 жылдың қазан күндерінде орын алды.  Бұл шайқас араб елдері мен Израиль режимі арасындағы соңғы соғыс болды.

Алты күндік соғыстан кейінгі шашыраңқы шайқастар 1973 жылы кең ауқымды соғысқа айналды. Мысыр әскерлері Суэц каналын кесіп өтіп, Синай шөлінде ешқандай елеулі қарсылыққа тап болмай алға жылжыды. Үш күннен кейін Израиль өзінің күштерін көбірек жұмылдыру арқылы Мысырдың шабуылын тойтарып, шайқасты тығырыққа тіреді. Бір мезгілде шабуыл кезінде сириялықтар Голандағы сезімтал нүктелерді де басып алды, бірақ үш күннен кейін Израиль оларды соғысқа дейін атысты тоқтату сызығына қайтара алды. Содан кейін төрт күндік қарсы шабуылда Сирия аумағына тереңдей алды, сондықтан бір аптадан кейін Дамасктің шеткі бөлігі Израиль артиллериясының атқылауына ұшырады.

22 қазанда БҰҰ-ның атысты тоқтату жөніндегі делдалдық әрекеті сәтсіз аяқталды, тараптардың әрқайсысы бір-бірін атысты тоқтату келісімін бұзды деп айыптады. Екі күннен кейін израильдіктер өз позицияларын айтарлықтай жақсартып, Синай шөліндегі Мысырдың үшінші армиясын, сондай-ақ Қызыл теңіз жағалауындағы Суэц қаласын толығымен қоршап алды. 25 қазанда соғыстың екі майданының әрқайсысының негізгі қолдаушылары ретінде Кеңес Одағы мен АҚШ арасындағы қақтығыс шарықтау шегіне жеткенде, БҰҰ екінші рет атысты тоқтатуды сұрады, бұл екі жақтың келісімімен соғыстың аяқталуына әкелді. Бұл соғыс қақтығысушы тараптарға және Таяу Шығыс аймағына өте терең және ұзақ әсер етті. 1967 жылғы соғыста Мысыр, Сирия және Иордания коалициясының біржақты жеңілісіне масқара болған арабтар бұл жолы осы соғыста алғашқы табыстарымен рухын қалпына келтірді. Ұрыс даласында қол жеткізген операциялық және тактикалық жетістіктеріне қарамастан, израильдіктер араб күштерінен әскери басымдылығының тұрақты және кепілдік бермейтінін түсінді. Бұл көзқарастың өзгеруі 1978 жылы Кэмп-Дэвид келісімі Синай шөлін Мысырға қайтарғанға дейін және Израильді бұрын оның басты жауы болған Мысыр мойындағанға дейін екі жақтың бейбітшілік процесіне жол ашты.    

Осымен бүгінгі подкастың уақыты өз мәресіне жетті. Бүгін сіздермен сионистік режимнің басып алынған Палестина жерлерінің ішіндегі және сыртындағы соғыстары туралы сөйлестік. Келесі бөлімде  оккупацияланған аумақтар ішіндегі және сыртындағы Израильдің басқа соғыстарына тоқталамыз. Аман-сау болыңыздар.