Куруш Алианидің «Израильдің метастазасы» атты кітабының еркін бейімделуі болып табылатын бұл подкаст оккупацияланған Палестина жерінде өзін Израиль деп атайтын заңсыз ұйымның пайда болуының тарихи есебі болып табылады.

Мейірімді және Рақымды Алланың атымен бастаймыз!

Армысыздар ардақты ағайын!

Куруш Алианидің «Израильдің метастазасы»  атты кітабының еркін бейімделуі болып табылатын бұл подкаст оккупацияланған Палестина жерінде өзін Израиль деп атайтын заңсыз ұйымның пайда болуының тарихи есебі болып табылады.

Өткен бөлімде біз сіздермен сионистік режимнің басып алынған Палестина жерлерінің ішіндегі және сыртындағы соғыстары туралы сөйлескен болатынбыз. Бұл бөлімде біз оккупацияланған аумақтар ішіндегі және сыртындағы басқа Израиль соғыстарын зерттеуді жалғастырамыз.

Бізбен болыңыздар!

Ливанның оңтүстігіндегі Израиль соғыстары

Палестина қарсыласу қозғалысы, әсіресе Ливанның оңтүстігіндегі Исламдық жиһад қозғалысы (әл-Фатх) Израильмен бірқатар қақтығыстарды бастан кешірді.

1968 жылдан бері сионистік режим түрлі сылтаулармен Ливанның оңтүстігіне әскери шабуылдар жасады. Бұл мәселе сионистер мен қарсыласу майданы арасында кең ауқымды қақтығыстарға себеп болды. Бұл кезеңде 70-шы жылдардың соңы мен 80-жылдардың басында Ливан армиясы өте әлсіз болды. Палестина әскерлері негізінен жеңіл қарулармен жабдықталған партизандық күштер болды. Бұл кезде Ливанның қарсыласу күштерінің қазіргі формасы болмады. 1982 жылы ФАТХ қозғалысының күштері Ливаннан шығып, Туниске қоныс аударуға мәжбүр болды. ФАТХ күштері бар деген сылтаумен оңтүстік Ливанға кірген Израиль 1985 жылға дейін Ливанның оңтүстігінен шықпады.

1975 - 1990 жылдар арасындағы Ливандағы азаматтық соғыс Израильдің Ливандағы осы заңсыз болуының қанды нәтижелерінің бірі ғана болды. Оған ливандық топтардың барлығы дерлік қатысты. Бұл ливандықтың ливандықты өлтіруіне заңды бет берді.

1982 жылғы Ливан соғысы Палестина қарсыласуы деп аталатын соғыстың жалғасы болып табылады және Израильдің Ливан жеріне терең агрессиясы осылай аталады. Бұл соғыста Израиль Ливан жерін тоқтаусыз бомбалаумен өте жылдам Бейрутқа дейін алға жылжыды. Израильдің бұл шабуылы мен басып алуына сылтауы осы режимнің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін буферлік аймақ құру болды.

Google картасында өлшеу арқылы Бейруттан Накура маңындағы Палестина шекарасына дейінгі қашықтық шамамен 55 км, ал сол нүктеден Халбаға жақын солтүстіктегі Түркия шекарасына дейінгі қашықтық шамамен 93 км екенін көруге болады. Израиль өзінің болжамды қауіпсіз кеңістігін құру үшін Ливан аумағының жартысына жуығын жұтып қойды. Ливандық маронит фалангтарының басшысы Башир Джамилдің өлтірілуі, Сабра мен Шатиладағы қырғын, Бейрут маңында қарсыласу майданының алғашқы бөлімшелерінің құрылуы осы соғыстың нәтижесі болды.

Сабра мен Шатиланың осы екі лагерь тұрғындарына қарсы қылмысы 1982 жылы 16 қыркүйекте басталып, үш күнге созылды. Бұл қатыгез шабуыл мен қырғынның салдарынан көптеген тұрғындары, соның ішінде ерлер мен әйелдер, балалар мен қарттар шәһид болды, олардың көпшілігі палестиналықтар және кейбіреулері ливандықтар болды.

Сол кезде бұл қылмыстан шәһид болғандар саны Сабра мен Шатила лагерьлерінің жалпы 20 мың тұрғынынан 3500-ден 5000-ға дейін деп жарияланды. Бұл қылмыс осы режимнің сол кездегі соғыс министрі Ариэль Шаронның қолбасшылығындағы сионистік армия мен Израиль әскери күштерінің сол кездегі қолбасшысы Рафаэль Эйтанның осы екі лагерьді қоршауға алуынан және Бұқаралық ақпарат құралдарының көзінен алшақ, ыстық-суық қарудың барлық түрін қолданып, осы лагерь тұрғындарын өлтіргеннен кейін басталды.

Осы қылмыс кезінде ливандық фаланж тобы Сабра мен Шатила лагерлерін қоршауда сионистік армиямен ынтымақтастық жасады, содан кейін жүздеген қарулы күш палестиналық жауынгерлерді іздеу сылтауымен осы екі лагерьге кірді. Бұл қылмыс лагерьде әйелдерден, балалардан және қарттардан басқа ешкім болмаған жағдайда іске асырылды,  қарулы  әскерилер әйелдер мен балаларды өлтіріп, мәйіттердің көпшілігін осы лагерьлердің көшелерінде қалдырды. Кейін сионистік бульдозерлер лагерь мен оның ішіндегі үйлерді қиратып, қылмыс болған жерді толығымен қирату үшін оқиға орнына кірді.

Сабра мен Шатиланың қырғыны 1982 жылы 16 қыркүйек, бейсенбі күні кешке сионистік басқыншы күштер Ливан фаланж жасақтарының 300 мүшесін лагерьге әкелген кезде басталды. Қанды қырғын 18 қыркүйек сенбі күні таңға дейін, яғни 36 сағаттан астам жалғасты және осы уақыт ішінде халықаралық қауымдастықтың толық үнсіздігімен палестиналықтарды өлтіру және зорлау сол жерде жалғасты.

Сабра мен Шатила қырғынында Бейрутта тілші ретінде болған «Мылтық және зәйтүн бұтағы: Таяу Шығыстағы толқулардың тамыры» кітабының авторы Дэвид Херст өз кітабында өз бақылауларын жасады. "Шатила лагерінен 150 фалангист жасақтан тұратын бірінші бөлімше кірді, олардың бір тобы қару-жарақпен қатар пышақтарды да алып жүрді. Қанды қырғын 36 сағат бойы басталып, тіпті түнде де израильдіктер лагерь аумағын жарықтандырған кезде жалғасты: олар басып алынған үйлерге күштеп кіріп, ұйықтап жатқан палестиналықтарға пулеметпен оқ жаудырды. Фаланждар кейде оларды өлтірмес бұрын азаптап, көздерін ойып, терісін тірідей сыпырып, іштерін жыртып, әйелдер мен қыздарды кейде 6 реттен астам зорлаған, содан кейін кеуделерін кесіп, ақырында атып өлтіретін. Балаларды екіге бөліп, миын қабырғаға ұратын. Ака ауруханасына шабуылда олар барлық науқастарды төсегінде өлтірді. Кейбір жәбірленушілердің қолдарын көліктерге байлап, көшелермен сүйреп апарды, білезіктер мен сақиналарды шешу үшін көптеген қолдары кесілді. Адамдардың мәйіттері бірнеше күн жерде қалып, етін мысықтар жеген".

Біріккен Ұлттар Ұйымының тергеу комиссиясы Сабра мен Шатиланың қылмысын ресми түрде Палестина ұлтына қарсы Израиль мемлекетінің геноциді деп атады және осы геноцидтен кейін Шарон қырғынға жанама жауапты ретінде таныстырылды және біраз уақыттан кейін Израиль Соғыс министрлігінен отставкаға кетті. Арада жылдар өткен соң, Сабра мен Шатила құрбандарының отбасылары Бельгия сотында Шаронға қарсы қылмыстық іс қозғаған кезде, оған қарсы куәлік беруге келіскендердің барлығы, оның ішінде фалангисттердің қолбасшысы Эли Хобейка да бірінен соң бірі өлтірілді немесе  қорқытылып, үнсіз қалды.

Осы үлкен трагедиядан бері 40 жыл өткен кезде, бейтарап немесе әділ деп көрсететін фильмдер арқылы насихат жасалды. Мұндай фильмдер бұл апатты кішкентай жара немесе жеке қатенің нәтижесі ретінде көрсетуді көздейді. Мұндай фильмдер бұл апатты кішкентай жара немесе жеке қатенің нәтижесі ретінде көрсетуді көздейді. «Баширмен вальс» немесе «Қорлау» сияқты фильмдер осы фильмдердің қатарында.

«Баширмен вальс» атты израильдік аниме фильмінде Сабра мен Шатиланың өлтірілуі бүгінде қайтыс болған Ариэль Шаронның біржақты шешімінің нәтижесі деген қорытындыға келеді. «Қорлау» фильмінде де соғыс зұлымдықтан басқа ештеңе емес және соғыстың әрбір құрбаны құбыжық деген ұстаным бар. Оңтүстік Ливандағы қақтығыстар деп аталатын нәрсе шын мәнінде сионистік армияның соғысы және Маронит Фаланж тобының Ливан қарсыласу күштерімен прокси қақтығыстары болды. Ол шамамен жиырма жылға созылды (1980 және 1990 жылдар) және ақыры Ливанның оңтүстігін сионистердің басып алуынан азат етуге әкелді. Бұл қақтығыстарда сионистік армия мен Фаланж тобы 4000-ға жуық қаза тапты, ал Ливан Хизболласының шәһидтері 1276 адам болды. Бұл Израильдің жеңілмейтіндігі туралы мифтің бірінші рет құлауы болды. Ең бастысы, сионистік режимнің жеңілісі араб елдерінің біріккен армиясына немесе бір елдің ресми армиясынан болмады. Израиль қарсыласу тобынан жеңілді. Дегенмен, осы қақтығыстармен бір уақытта интифада деп аталатын Палестина жерінің ішінде сионистік режимнің басқыншылығына қарсы күрес жүріп жатты.

«Израильдің метастазасы» подкастының осы бөлімінің жалғасында біз осы интифазаларға шолу жасаймыз.

Алғашқы интифаза

«Тас интифаза» деп аталатын алғашқы палестиналық интифаза 1987 жылы 8 желтоқсанда бірнеше палестиналық жұмысшыны израильдік жүк көлігі басып өтіп, 4 палестиналық шәһид болған кезде басталды. Палестиналықтар бұл апатты қасақана кісі өлтіру деп санап, шәһидтердің мәйіттерін жерлеу кезінде сионистік режимнің Джабалиядағы штаб-пәтеріне тас лақтырды. Сионистік сарбаздар оларға оқ жаудырды. Бұл сионистік әскерилердің қосымша күш сұрауына себеп болды. Бұл Палестинадағы алғашқы интифазаның бастапқы ұшқыны болды. Бұл интифаза қаладан қалаға тарады және сол интифазада 1300 палестиналық шәһид болды. Ақырында, бұл интифазаның жалыны 1991 жылы басылып, 1993 жылы Иерусалимнің басқыншы режимі мен Палестинаны азат ету ұйымы арасында Осло келісіміне қол қоюмен толығымен тоқтатылды.

Палестиналықтардың алғашқы интифазасы мен сионистік басқыншыларға қарсы халық көтерілісіне бірнеше факторлар әсер етті. Осы уақытқа дейін Палестина күрестері негізінен әртүрлі солшыл және діни емес саяси ұйымдар түрінде жүргізілді, олардың барлығы бір тактиканы қолданды, бұл күрестердің ауырлық орталығын басып алынған аумақтардан тыс және Израильмен іргелес жерлерде орналастыру болды. Бұл күрестерге көбінесе сол елдердің саяси билеушілерінің көзқарастары әсер етті. Осылайша, бір уақытта Иордания Қара қыркүйекті құрды, ал Ливан белгілі бір уақытта Палестинаның жауынгерлік күштерін шығаруға тырысты. Кейбір араб елдері де өз іс-әрекеттеріне кедергілер жасауда.

Тағы бір мәселе Палестина ұйымдарының көптігі мен бөлінуі болды, ал одан да маңызды фактор бұл ұйымдар мен топтардың жалпы халықтың дәстүрлі және діни тенденцияларына немқұрайлы қарауы болды. Палестинаның жаңа ұрпағы үшін олардың арасындағы тынымсыз теориялық пікірталастар мен қоныс аудару сәтсіздіктен басқа нәтижесі бермеді. Біраз уақыттан кейін содыр ұйымдар сионистік режиммен ымыраға келді. Қарулы күрестен бас тарту, БҰҰ қарарларын мойындау және «бейбітшілік пойызына» қосылу палестиналықтардың жүрегінде үмітсіздік тудырды.

Әлемнің түкпір-түкпірінен еврейлердің басып алынған жерлерге шамадан тыс қоныс аударуы және сионистердің бұл жердің халық құрылымын яһудилердің пайдасына өзгертуге және палестиналық арабтарды жеңілдіктерден айыруға талпыныстары палестиналықтардың екі есе қысым көруіне себеп болды.    

Интифазаның пайда болуының тағы бір тиімді факторы араб елдерінде бітімгершілік процесінің басталуы болды. Израиль құрылсымен, бұл аймақта халық қарсылығына куә болдық. Бастапқыда араб елдері әрқашан өздерінің ұстанымдарымен Израильдің болуына қарсылық білдірді. Араб өкілдерінің халықаралық форумдардағы жалынды сөздері мен палестиналықтардың күресіне материалдық және рухани қолдау көрсетуі араб үкіметтерінің Палестина мәселесіне назар аударғанын көрсетті. Бір кездері біз арабтардың Израильге қарсы күресінің араб ұлтшылдығы түрінде бір-бірімен астасып жатқанына куә болдық және осы уақытта арабтар оң нәтиже ала алмаса да төрт соғысты бастан өткерді.

Палестина халқының күресі барысында араб елдерінің көмегінен палестиналықтардың көңілі қалған сайын олар өз бетінше жұмыс істей бастады. Сондықтан 1960 жылдары арабтардың Израильмен соғыста бірінен соң бірі жеңіліске ұшырағаннан кейін арабтардан үмітін үзген палестиналықтар өз құқықтарын ұйымдар мен топтар түрінде қорғады. Бұл топшылдықтың шыңы Кэмп-Дэвид келісімінен кейін қалыптасты.

Палестина халқының интифазасы немесе көтерілісі Палестина мәселесіне араласқан саясаткерлер палестиналықтардың ілгерілеудің жалғыз жолы ымыраға келу деп есептеген жағдайда басталды және Израильдің алдында бұл шегінудің шыңын Амман конференциясында көруге болады. Араб елдерінің басшылары Араб Лигасын құрудың негізгі уәжі мен мақсатынан бас тартып, Палестина мәселесіне екінші кезектегі мәселе ретінде қарады. Бұл кездесуде Палестинаның атынан өкілдік ете отырып, олардың өкілдігі толығымен Иорданияға берілді.

Бұл кездесуде арабтар палестиналықтардың өздеріне өкіл және қамқоршы тағайындаудағы саяси құқықтарын елемеу арқылы үлкен бір қадамға шегінді және сионистер мен америкалықтардың түсіндірмесі бойынша Палестина мәселесін арабтар мен Израиль  арасындағы проблема деп санады.

Палестинада интифазаның орын алуына әсер еткен тағы бір тақырып пен оқиға - Ирандағы Ислам революциясының қалыптасуы

 Иран Ислам революциясы интифазаға екі жолмен әсер етті, бірі күрес үлгісін көрсету, яғни адамдарды соғыс алаңына шығару, екіншісі аймақтағы арабтардың шешімдеріне ықпал ету. Аймақтағы ең қуатты елде Ислам  республикасы жүйесінің құрылуы мұсылмандар пайдасына теңгерімді айтарлықтай өзгертті. Иран революциясынан шабыттанған Палестина халқы өзінің саяси, экономикалық және әлеуметтік жағдайларына сәйкес алаңға шығып, күресті араб саяси теңеулерінен алып тастады. Интифазаның Палестинадағы басқа содырлық қозғалыстардан айырмашылығы палестиналықтардың Иранның мұсылман халқы мен оның басшылығының құқықтары үшін күресінен шабыттану арқылы Америка мен Израиль жеңілмейтін емес және олармен бетпе-бет келіп, қарсы тұруға болатынын түсінуі болды.

"Тас интифазасы" Осло келісімдерінен кейін аяқталды, бірақ 2000 жылы бітім келіссөздерінің сәтсіз аяқталуынан кейін және басып алынған Иерусалим режимінің премьер-министрі Ариэль Шарон жүздеген израильдік сарбаздармен бірге Мүбарак әл-Ақса мешітіне шабуыл жасағаннан кейін, 2000 жылы 28 қыркүйекте екінші Палестина интифазасы өршіп кетті.

"Әл-Ақса интифазасы" деген атпен белгілі болған екінші интифаза көп ұзамай Иордан өзенінің батыс жағалауы мен Газа секторының барлық қалаларына таралып, екінші күні шәһид болған палестиналық бала шәһид  Мұхаммед ад-Дара   Палестинаның екінші "әл-Ақса  интифазасының" символына айналды. Екінші интифаза кезінде палестиналық қарсыласу топтары  өздерінің әскери тармақтарын дамытуға тырысты.  ХАМАС қозғалысының әскери қанаты шейіт Эззеддин Кассам батальондары қаруларын дамытып, сионистік қалалар мен елді мекендерді нысанаға алу үшін қолданылатын зымырандарды шығара алды. Сондықтан бірінші Палестина интифазасымен салыстырғанда, екінші интифазада Палестина қарсыласуы мен сионистік армия арасындағы қақтығыстар мен әскери операциялар мен қақтығыстардың  артуына куә болды. Екі жақтың ресми статистикасы бойынша 4412 палестиналық қаза тауып, 48 мың 322 адам  жараланды, ал екінші жағынан 1069 сионистік қаза тауып, 4500-і жараланды.

Палестиналықтардың екінші интифазасы 2005 жылы 8 ақпанда «Шарм аш-Шейх» саммитінде палестиналық және сионистік тараптар арасында қол қойылған атысты тоқтату келісімімен өшті. Тараптардың ешбір саяси шешімге қол жеткізе алмауынан және Иордан өзенінің батыс жағалауындағы қалалардағы қақтығыстардың жалғасуына байланысты бұл интифада әлі де жалғасуда.

Ардақты ағайын! Бүгінгі подкастымыздың уақыты өз мәресіне жетті. Келесі бөлімде  үшінші мыңжылдықтағы Израильдің палестиналықтарға  және Ливанның Хезболласына қарсы жүргізген соғыстарына шолу жасаймыз.

Аман-сау болыңыздар!