Маусым 20, 2016 20:14 Asia/Almaty

Естеріңізде босла, Мұхаммад пен досы Рамин Ирандағы атом қуаты мен Бушер атом электр стансасы туралы әңгімелескен болатын.

Иранның 1968 жылы Ядролық қаруларды таратуға тыйым салатын  NPT хаттамасына қол қойғанын біле жүргеніңіз жөн. Сол кезден осы уақытқа дейін ирандық ғалымдаркөптеген жетістіктерге қол жеткізді. 2003 жылы ирандық мамандардың ядролық отынды жасап шығарғаны туралы хабар таратылды. 2006 жылы Иран уранды 3,5 пайызға байытты. Ал 2007 жылы Иран ядролық отын өндіретін толық циклге қол жеткізді. Ирандық ғалымдардың батыстық елдердің көмегінсіз қол жеткізген жетістіктері әлемдіктер тарапынан дәріптелді.

Мұхаммад пен Рамин осы жайлы әңгімелеседі. Алдымен жаңа сөздерге назар аударыңыздар:

 

چرا

чера

неге

اصرار

эсрар

табандылық

استفاده از

естефаде ӓз

пайдалану

انرژی

энержи

энергия, қуат

هسته ای

һӓстейи

ядролық

اتمي

атоми

атомдық

توليد

тоулид

өндіріс

برق

бӓрқ

электр қуаты

ضرورت

зӓрурӓт

қажеттілік

نفت

нӓфт

мұнай

گاز

газ

газ

شما دارید

шомо дарид

сізде бар

شما استفاده می کنید

шомо естефаде миконид

сіз қолданасыз

شما می توانید استفاده کنید

шомо ми тӓванид естефаде конид

сіз қолдана аласыз

خودت

худӓт

өзің

تو می دانی

ту мидани

сен білесің

تمام شدنی

тӓмам шодӓни

таусылатын

درضمن

дӓр земн

оған қоса

منابع

мӓнабе’

көздер, ресурстар

سوختي

сухти

отын

آن موجب مي شود

ан моуджеб мишӓвӓд

ол себеп болады

آلودگی

алудеги

ластану

هوا

һӓва

ауа

محیط زیست

мохит-е зист

қоршаған орта

درست است

дорост ӓст

дұрыс

اما

ӓмма

бірақ

مشکل

мошкел

қиындық, проблема

همه جا

һӓме джа

барлық жер

آن وجود دارد

ан воджуд дарӓд

ол бар

کاهش

каһеш

азаю

آن کمک مي كند

ан комӓк миконӓд

ол көмектеседі

من نمی دانم

мӓн немиданӓм

мен білмеймін

حدود

ходуд

шамамен

هشت

һӓшт

сегіз

ده

дӓһ

он

درصد

дӓрсӓд

пайыз

آن کاهش مي دهد

ан каһеш мидеһӓд

ол азайтады

كشورها

кешвӓрһа

елдер

آن لازم است

ан лазем ӓст

ол қажет

فناوري

фӓнавӓри

технология

مورد

моуред

жайт

موارد

мӓваред

жайттар

ما استفاده می کنیم

ма естефаде миконим

біз пайдаланамыз

مثلا "

мӓсӓлӓн

мысалы

در چه مواردی

дӓр че мӓвареди

қандай жайттар

پزشکی

пезешки

медицина

داروسازي

дарусази

фармацевтика

کشاورزی

кешавӓрзи

ауылшаруашылық

آموزش

амузеш

білім беру

تحقیقات

тӓхқиқат

зерттеулер

نقش

нӓқш

рөл

مهم

моһемм

маңызды

زندگي

зендеги

өмір

 

 

Енді Мұхаммад пен Раминнің әңгімесіне назар аударайық:
 

محمد - چرا ایران اصرار به استفاده از انرژی هسته ای برای تولید برق دارد ؟

Мухаммад: Чера Иран эсрар бе естефаде ӓз энержи-е һӓстейи бӓрайе тоулид-е бӓрқ дарӓд?

Мұхаммад: Неге Иран электр қуатын өндіру үшін атом қуатын пайдалануға табанды болып отыр?

رامین - امروز استفاده از انرژی هسته ای یک ضرورت است .

Рамин: Эмруз естефаде ӓз энержи-е атоми йек зӓрурӓт ӓст.

Рамин: Бүгін  атом қуатын пайдалану қажеттілік болып табылады.

محمد - اما شما نفت و گاز دارید ، می توانید از آنها استفاده کنید .

Мухаммад: ӓмма шомо нӓфт вӓ газ дарид, митӓванид ӓз анһа естефаде конид.

Мұхаммад: Бірақ сендерде мұнай мен газ бар ғой. Соларды пайдалана аласыңдар.

رامین - محمد جان ، خودت خوب می دانی که منابع نفت و گاز تمام شدنی است . درضمن استفاده از اين منابع سوختي ، موجب آلودگی هوا و محیط زیست مي شود .

Рамин: Мухаммад-джан, худӓт хуб мидани ке мӓнабе’ нӓфт вӓ газ тӓмам шодӓни ӓст. Дӓр земн естефаде ӓз ин мӓнабе-йе сухти, моуджеб-е алудеги-е һӓва вӓ мохит-е зист мишӓвӓд.

Рамин: Мұхаммаджан, мұнай және газ ресурстарының таусылатынын өзің білесің. Оған қоса, осы отын көздерін пайдалану ауа мен қоршаған ортаның ластануына себеп болады.

محمد - درست است . اما مشکل آلودگي همه جا وجود دارد .

Мухаммад: Дорост ӓст. ӓмма мошкел-е алудеги һӓма джа воджуд дарӓд.

Мұхаммад: Дұрыс. Бірақ ластану проблемасы барлық жерде бар.

رامین - خوب ، می دانی انرژی اتمی به کاهش آلودگی هوا کمک مي كند ؟
 

Рамин: Хуб, мидани энержи-е атоми бе каһеш-е алудеги-е һӓва комӓк миконӓд?

Рамин: Жақсы, атом қуаты ауаның ластануының азаюына көмектесетінін білесің бе?

محمد - نه نمی دانم .

Мухаммад: Нӓ. Немиданӓм.

Мұхаммад: Жоқ. Білмеймін.

رامین - استفاده از انرژی اتمی حدود 8 تا 10 درصد آلودگی هوا را کاهش مي دهد .

Рамин: Естефаде ӓз энержи-е атоми ходуд-е һӓшт та дӓһ дӓрсӓд алудеги-е һӓва ра каһеш мидеһӓд.

Рамин: Атом қуатын пайдалану ауаның ластануын шамамен 8-10 пайызға азайтады.

محمد - پس استفاده از انرژی هسته ای برای همه کشورها لازم است .

Мухаммад: Пӓс естефаде ӓз энержи-е һӓстейи бӓрайе һӓме кешвӓрһа лазем ӓст.

Мұхаммад: Онда атом қуатын пайдалану барлық елдер үшін қажет екен.

رامین - البته ما از فناوري هسته اي در موارد دیگر هم استفاده می کنیم .

Рамин: ӓлбӓтте ма ӓз фӓнавӓри-е һӓстейи дӓр мӓваред-е дигӓр һӓм естефаде миконим.

Рамин: Дегенмен, біз ядролық технологияны басқа жайттарда да қолданамыз.

محمد - مثلا در چه مواردی ؟
 

Мухаммад: Мӓсӓлӓн дӓр че мӓвареди?

Мұхаммад: Мысалы қандай жайттарда?

رامین - در پزشکی ، دارو سازي ، کشاورزی ، آموزش و تحقیقات علمی .
 

Рамин: Дӓр пезешки, дарусази, кешавӓрзи, амузеш вӓ тӓхқиқат-е элми.

Рамин: Медицина, фармацевтика, ауылшаруашылығы, білім беру және ғылыми зерттеулерде.

محمد - پس انرژي اتمي مي تواند نقش مهمي در زندگي ما داشته باشد .

Мухаммад: Пӓс энержи-е атоми митӓванӓд нӓқш-е моһемми дӓр зендеги-е ма даште башӓд.

Мұхаммад: Атом қуаты біздің өмірімізде маңызды рөл атқара алады екен ғой.

 


 

Мұхамммад пен Рамин айтып өткендей, атом қуатын бейбіт мақсаттарда пайдалану барлық елдер үшін лазым. Себебі мұнай, газ және таскөмір сияқты  қазба отын түрлерін пайдаланудың шығыны көп. Электр қуатын өндіру үшін мұнайдың орнына атом қуатын пайдаланып жатқан елдер мен аймақтарда көмірқышқыл газының мөлшері азайған. Атом қуаты – электр қуатын өндіруден басқа, көптеген  жайттарда адамзат қоғамының қиындықтарын шешіп отырған таза әрі қалдықсыз энергия түрі.

Иран медицина, ауылшаруашылығы мен басқа да ғылымдарда ядролық технологияны пайдаланып отыр. Бұл елде атом қуатын пайдалану тек бейбіт сипатқа ие. ИИР атом энергиясын әскери мақсаттарда пайдалануды адамгершілікке жат санап, оны айыптайды. Сондықтан Иранөзін NPT шартын сақтауға міндетті деп санайды.