Маусым 20, 2016 20:17 Asia/Almaty

Бүгінгі бағдарламада Иранның келесі бір облысымен танысамыз.

Иранда 30 облыс бар. Луристан облысы – Иранның ең тартымды әрі әдемі облыстарының бірі. Луристан облысы Иранның батысында таулы аймақта орналасқандықтан климаты қоңыржай болып келеді. Сол себепті оның табиғи тартымдылықтары да көп. Осы облыстың халқының басым бөлігін лур тілінде сөйлейтін лурлар құрайды. Парсы тіліне жақын болып келетін лур тілі ирандық тілдердің қатарына жатады. Луристан халқы – мейірімді  әрі қонақжай. Луристан облысы тарихи тұрғыдан аса маңызды болып табылады. Облыс орталығы Хоррамабад қаласы Иран халқының алғашқы қоныстанған жерлерінің бірі болып саналады. Осы облыстың үңгірлері мен тарихи ескерткіштері оның көне тарихын көрсетеді.

Мұхаммад бүгін ұлты лур бір студентпен танысады. Егер қаласаңыздар олардың әңгімесін тыңдай аласыздар. Алдымен жаңа сөздерге назар аударыңыздар:

 

ببخشيد

бебӓхшид

кешіріңіз

زبان

зӓбан

тіл

شما صحبت مي کنيد

шомо сохбӓт миконид

сіз сөйлесесіз

ترک

торк

түрік

لر

лор

лур

لري

лори

лури

ما صحبت مي کنيم

ма сохбӓт миконим

біз сөйлесеміз

اهل

ӓһл

тұрғын

اسم

есм

атау, есім

دوستم

дустӓм

досым

من مي دانم

мӓн миданӓм

мен білемін

غرب

ғӓрб

батыс

تا به حال

та бе хал

осы уақытқа  дейін

شما رفته ايد

шомо рӓфтеид

сіз бардыңыз

متاسفانه

мотасеффане

өкінішке орай

استان

остан

облыс

هنوز

һӓнуз

әлі

من نديده ام

мӓн нӓдидеӓм

мен көрмедім

منطقه

мӓнтӓғе

аймақ

کوهستاني

куһестани

таулы

آن قرار دارد

ан ғӓрар дарӓд

ол орналасқан

به لحاظ

бе лаһаз

тұрғысынан

تاريخي

тарихи

тарихи

طبيعي

тӓби’и

табиғи

جاذبه

джазебе

тартымдылық

آن جاذبه دارد

ан джазебе дарӓд

тартымдылыққа ие, тартымды

کشور

кешвӓр

ел

قديمي

ғӓдими

көне

شهر

шӓһр

қала

ما مي بينيم

ма мибиним

біз көреміз

ما مي توانيم ببينيم

ма митӓваним бебиним

біз көре аламыз

آثار تاريخي

асар-е тарихи

тарихи ескерткіштер

همين طور است

һӓмин тур ӓст

осылай

تو مي داني

ту мидани

сен білесің

خوب است بداني

хуб ӓст бедани

білгенің дұрыс

مربوط به

мӓрбут бе

тиесілі

40 هزار

чеһел һезар

қырық мың

50 هزار

пӓнджаһ һезар

елу мың

حدود

ходуд

шамамен

پيش

пиш

бұрын

دوره

доуре

дәуір, кезең

پيش از

пиш ӓз

бұрын

دوره پيش از تاريخ

доурей-е пиш ӓз тарих

тарихқа дейінгі кезең

شگفت آور

шегефт ӓнгиз

ғажайып

غار

ғар

үңгір

وجود دارد

воджуд дарӓд

бар

قديمي ترين

ғӓдимитӓрин

ең көне

وسايل

вӓсайел

заттар

برنزي

бронзи

қоладан жасалған

آن كشف شده است

ан кӓшф шоде ӓст

ол табылды

موزه

музе

мұражай

 

 

Мұхаммад университеттің асханасында тамақтанып отыр. Оған қарама-қарсы екі адам парсы тілінен өзге бір тілде сөйлесіп отыр. Мұхаммад біраз олардың сөзін тыңдап көріп еді, ештеңе түсінбеді. Бұл екі студенттің түстері жылы болғандықтан, Мұхаммад оларды әңгімеге тартады. Назар аударыңыздар:
 

محمد - ببخشيد ! شما به چه زباني صحبت مي کنيد ؟ آيا شما ترک هستيد ؟

Мухаммад: Бебӓхшид! Шомо бе че зӓбани сохбӓт миконид? Айа шомо торк һӓстид?

Мұхаммад: Кешіріңіз! Сіздер қандай тілде сөйлеп отырсыздар? Түріксіздер ме?

مسعود - نه ما لر هستيم و به زبان لري صحبت مي کنيم .
 

Мӓсуд: Нӓ. Ма лор һӓстим вӓ бе зӓбан-е лори сохбӓт миконим.

Масуд: Жоқ. Біз – лурмыз. Лур тілінде сөйлесіп отырмыз.

محمد - زبان لري ؟

Мухаммад: Зӓбан-е лори?

Мұхаммад: Лур тілі?

مسعود - ما اهل لرستان هستيم . اسم من مسعود است و اهل خرم آباد هستم . اين دوستم حامد است .
 

Мӓсуд:Ма ӓһл-е Лорестан һӓстим. Есм-е мӓн Мӓсуд ӓст вӓӓһл-е Хоррӓмабад һӓстӓм. Ин дустӓм Хамед ӓст. 

Масуд: Біз – луристандықпыз. Менің есімім –Масуд, Хоррамшахрдың тұрғынымын. Мынау досым – Хамед.

محمد - لرستان ! بله ، مي دانم که لرستان در غرب ايران است .
 

Мухаммад: Лорестан! Бӓле, миданӓм ке Лорестан дӓр ғӓрб-е Иран ӓст.

Мұхаммад: Луристан! Ия, Луристанның Иранның батысында екенін білемін.

مسعود - آيا تا به حال به لرستان رفته ايد ؟

Мӓсуд: Айа та бе хал бе Лорестан рӓфтеид?

Масуд: Осы уақытқа дейін Луристанға барып көрдіңіз бе?

محمد - نه . متاسفانه من خيلي از استان هاي ايران را هنوز نديده ام .
 

Мухаммад: Нӓ. Мотӓсеффане мӓн хейли ӓз останһай-е Иран ра һӓнуз нӓдидеӓм.

Мұхаммад: Жоқ. Өкінішке орай, Иранның көптеген облыстарын әлі көрген жоқпын.

مسعود - لرستان در منطقه اي کوهستاني قرار دارد . اين منطقه هم به لحاظ تاريخي و هم به لحاظ طبيعي ، جاذبه هاي زيادي دارد .

Мӓсуд: Лорестан дӓр мӓнтӓғейи куһестани ғӓрар дарӓд. Ин мӓнтӓғе һӓм бе лахаз-е тарихи вӓ һӓм бе лахаз-е тӓби’и, джазебеһайи зиади дарӓд.

Масуд: Луристан таулы аймақта орналасқан. Бұл аймақтың тарихи тұрғыдан да, табиғи тұрғыдан да көптеген тартымдылықтары бар.

محمد - کشور شما بسيار قديمي است و مي توانيم در هر شهري، آثار تاريخي متعددي را ببينيم.

Мухаммад: Кешвӓр-е шомо бесиар ғӓдими ӓст вӓ митӓваним дӓр һӓр шӓһри, асар-е тарихи мотӓдеди ра бебиним.

Мұхаммад: Сіздің еліңіз ежелгі ел. Әрбір қаладан көптеген тарихи ескерткіштерді көруге болады.

مسعود - همين طور است . اما خوب است بداني که آثار باستاني لرستان مربوط به حدود 40 تا 50 هزار سال پيش است . يعني دوره پيش از تاريخ /

Мӓсуд: Һӓмин тур ӓст. ӓмма хуб ӓст бедани ке асар-е бастание Лорестан мӓрбут бе ходуд-е чеһел та пӓнджаһ һезар сал пиш ӓст. Яани доурей-е пиш ӓз тарих.

Масуд: Солай. Бірақ Луристанның тарихи ескерткіштерінің 40-50 мың жыл бұрынғы дәуірге, яғни, тарихқа дейінгі кезеңге  тиесілі екенін білгенің жөн.

محمد - شگفت آور است .

Мухаммад: Шегефт авӓр ӓст.

Мұхаммад: Ғажап екен.

مسعود - در لرستان ، غارهاي زيادي مربوط به دوره پيش از تاريخ وجود دارد . قديمي ترين وسايل برنزي در استان لرستان كشف شده است .

Мӓсуд: Дӓр Лорестан, ғарһайи зиади мӓрбут бе доурей-е пиш ӓз тарих воджуд дарӓд. Ғӓдимитӓрин вӓсайел-е бронзи дӓр остан-е Лорестан кӓшф шоде ӓст.

Масуд: Луристанда тарихқа дейінгі кезеңге тиесілі көптеген үңгірлер бар. Қоладан жасалған ең көне заттар Луристанда табылған.

محمد - پس حتما" در اين استان موزه هاي بسياري هم وجود دارد .

Мухаммад: Пӓс хӓтмӓн дӓр ин остан музеһайи бесиари һӓм воджуд дарӓд.

Мұхаммад: Онда бұл облыста көптеген мұражайлар да бар болар.

مسعود - بله . البته .

Мӓсуд: Бӓле. ӓлбӓтте.

Масуд: Ия, әрине.

 


 

Масуд Луристан облысының тарихы мен ескерткіштері туралы баяндайды. Бұл облыста тарихқа дейінгі кезеңге тиесілі, палеолит дәуірі мен тас ғасыранын сақталып қалған  17 үңгір  бар. Көптеген ирандық және шетелдік археологтар бұл үңгірлерді зерттеген. Луристан қола дәуірі өркениетінің бесігі деп те аталады. Себебі қазіргі кезде әлемнің беделді мұражайларында қойылған қоладан жасалған ең көне заттар осы жерде табылған.

Студенттер Луристан туралы әңгімелерін жалғастырады. Келесі бағдарламада сіздерді осы облыспен жақынырақ таныстыратын боламыз.