Палестинаның мәдени мұрасы мен тарихы толығымен жойылу қаупінде

Егер Мәсіх (ғ.с.) бүгін туатын болса, ол үйінді астында туар еді.

«Егер Мәсіх бүгін дүниеге келсе, үйінді астында туар еді». Бұл сөйлем Бетлехем шіркеуінің бас діни қызметкері доктор Манзер Исхақтың Рождестволық салтанат кезіндегі уағызының бір бөлігі болды. Бұл діни қызметкердің уағызының фонында қирандылар арасында сәбидің макеті қойылған. Бірақ биыл бұл бала ананың жылы құшағында болмады, бүкіл әлем Мәсіхтің жерінде қандай қылмыс болып жатқанын көру үшін суық үйінділер арасында көрсетілді.

Мәсіхтің туған жері Бетлехемде Жаңа жылды тойлау туралы хабар болмады, ал шіркеулер құлшылық рәсімдері мен діни рәсімдерді сақтай отырып, мерекелерді тоқтатты. Газадағы соғыс палестиналық христиандардың бақытты Жаңа жыл мерекесін тастап, жаңа жыл түнін сионистік режимнің шабуылдарының аяқталуы үшін дұғалармен өткізуіне себеп болды. Биыл палестиналық христиандар сионистік режимнің Газа секторындағы шабуылдарында қаза тапқан мыңдаған адамды аза тұтып, Газадағы мұсылман бауырларына жанашырлық таныту үшін үлкен ағаштарды безендірмеуге шешім қабылдады.

Батыс жағалауда тұратын бұл христиандар да өткен жылдардағы дәстүрге қайшы биыл өздерінің қасиетті икондары мен мүсіндерін үйінділер мен тікенді сымдардың арасына қойды. Махд шіркеуі Бетлехемнің ескі бөлігінде орналасқан және христиандардың айтуынша, бұл Иса Мәсіхтің туған жері. Осы шіркеудің монахтарының бірі: "Бетлехем қала емес, бұл хабар. Бұл әлемге бейбітшілік туралы хабар. Осы киелі жерден біз бейбітшілік хабарын жіберіп, соғысты тоқтатамыз дейміз. Қан төгуді, өлтіруді және кек алуды тоқтатыңыз",- деді.

Өткен 60 жылдан астам уақытта Палестина атауы сионистердің соғысы мен басып алуымен, исламдық күрескерлердің күресі мен жиһадымен және осы жер халқының сабыры мен табандылығымен байланысты болды. Бәлкім, Палестинаның тарихи жеріндегі саяси оқиғалардың бұл жаңалық шабуылы оның осы елдің мәдени және тарихи құндылықтарының әлем санасында нақты бейнесін алуына кедергі болған шығар. Зерттеушілерге қолжетімді палестиналықтардың мәдени және тарихи мұраларының, сондай-ақ материалдық емес (рухани) мұраларының толық тізімі жоқ. Ал бұл елдің әйгілі туындылары көбінесе сионистердің үстемдігі мен басып алуындағы аймақтарда орналасқан.

Әскери және саяси қауіп-қатерлер Палестина халқының соңғы онжылдықтарда кездескен уайымдарының бір бөлігі ғана. Бұл кезеңде сионистік режим Палестина жерлерін толық басып алумен шектелмеді. Ал палестиналықтардың мәдени және өркениеттік болмысын және олардың көне жәдігерлерін осылайша иемдену үшін исламшылдар мен христиан билеушілерінің билігінен қалған тарихи ескерткіштерді ұрлау және иудаизациялау осы режимнің күн тәртібіне қойылды.

Сионистердің әл-Ақса мешітінің астындағы рұқсатсыз қазба жұмыстары Сүлеймен (ғ.с.) ғибадатханасын қайта жаңғырту, Бетлехемдегі Біләл мешіті мен Хеврондағы Ибрахими ғибадатханасындағы тарихи құндылықтарды тәркілеу, Рим, Византия және Канаан дәуіріне қатысты тарихи жәдігерлер Палестинада Палестина халқының өркениеттік ортасын жоюға бағытталған шаралардың бір бөлігі болып табылады.

Бірақ қазір сионистік режимнің соғыс машинасы Палестина халқының үстінен өтіп қана қоймай, бір елдің тамыры мен мәдениетіне қадам басып-жаншып, Палестинаның мәдени туындыларын жою арқылы абсолютті егемендікке ұмтылуда. Мысал ретінде осы жалған режимнің сансыз қылмыстарының бірінде Газа секторының бас кітапханасы жермен-жексен болды. Бұл кітапханада тарихи құжаттар мен кітаптар болған, қала тұрғындары оны өз елінің жәдігері деп атаған. Сонымен қатар, Газаға жасалған әуе шабуылдарында қала орталығындағы әл-Вахде көшесіндегі қоғамдық әкімшілік ғимараттар әдейі қирап, тарихи құжаттар мен түрлі ғылым кітаптары жойылды.

Мың жылдық тарихы бар Әулие Порфириос грек православие шіркеуі, біздің заманымыздың 5 ғасырына жататын Ұлы Омри мешіті, Рашад аш-Шаваның тарихи мәдени орталығы, оның ішінде театр мен 20 000-ға жуық кітабы бар кітапхана - сионистік шабуылдармен жойылған туындылар.

Палестина заң шығарушы кеңесінің ескерткіші, Антдон порты – Газаның алғашқы белгілі теңіз порты – және Газадағы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра нысандарының бастапқы тізіміндегі үш нысанның бірі де жойылудың алдында тұр.

Газа муниципалитетінің баспасөз хатшысы Мехна Хасани мәдени және тарихи ескерткіштерді нысанаға алу Палестинаның мәдениеті, мұрасы және тарихына елеулі әсер етеді деп санайды. Және бұл зұлымдықтар мен қылмыстар Газа секторының мәдени және тарихи мұрасын сақтау үшін мәдени мекемелердің араласуын және халықаралық айыптауды талап етеді.

Палестинаның Біріккен Ұлттар Ұйымының білім, ғылым және мәдениет ұйымындағы (ЮНЕСКО) тұрақты өкілі Мунир Анастас сионистік режимнің 7 қазанда Газа соғысы басталғаннан бері 200-ге жуық көне нысандар мен көне мұраларды нысанаға алғанын хабарлады. Мешіттер, шіркеулер, мұражайлар, көне үйлер және басқа да жаһандық маңызы бар археологиялық орындар сияқты орындар. Ол былай деп қосты: "ЮНЕСКО-ның бас директоры Одри Азулай Израиль билігіне Газадағы дүниежүзілік мұра нысандарының координаттарын соғыс басталғаннан кейін олардың нысанаға алынбауы үшін хабардар етті. Ал Израиль бұл жерлерге шабуыл жасағанда, оның координаттары болды және бұл жерлердің қадірін білмедім деп айта алмайды".

Газадағы Мемлекеттік БАҚ кеңсесі бұл орындардың ең көрнектілерінің Византия Джабалия шіркеуі, Омри мешіті және Газа қаласындағы көне құжаттар мен қолжазбалар орталығы екенін жариялады. Палестинаның көне жәдігерлер мен мәдени мұралар департаменті бір баяндамасында: Палестинаның көне жәдігерлері үлкен байлық және Палестина жерінде 3300-ден астам көне база бар. Сондықтан Палестинада әрбір 500 мың метр сайын ежелгі база бар деп айтуға болады. Сонымен қатар, көне жәдігерлер департаментінің статистикасына сәйкес, Батыс жағалау мен Газада 1944 негізгі көне нысандар мен 10 000 артефактілер және 60 000 тарихи ғимараттары бар 350-ден астам тарихи қала және ауыл бар. Палестинаның көне жәдігерлер мен мәдени мұралар басқармасы сионистік режимнің палестиналық көне жәдігерлер саудагерлеріне полицияның тексеруінсіз көне жәдігерлерді шекарадан шығаруға рұқсат беруіне бірнеше рет наразылық білдірді. Бұл халықаралық заңдар мен келісімдер шеңберінен тыс.

Сондай-ақ 2013 жылы «Әл-Монитор» журналы сионистік режимнің Газадағы көне нысандарды тонауы туралы хабарларды жариялады. Ал бұл тонаулардың басты себебі Израильдің бұрынғы қорғаныс министрі Моше Даян болды. Ол әскерді пайдаланып, Газадан сансыз көне жәдігерлерді тонап, Палестина тарихын өшіруге атсалысты. 2017 жылы Әл-Джазира АҚШ өнерінің бөлшек саудагерлері Палестинаның мәдени мұрасын тонаушы топтарды қолдайтынын көрсететін салық нысандарына сілтеме жасай отырып, есеп жариялады. Бұл ЮНЕСКО келісімдері, БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің қарарлары және 1954 жылғы Гаага конвенциясы қарулы қақтығыстар кезінде мәдени мұраны қорғаудың негізін белгілеген кезде. Осыған байланысты Халықаралық Мұражайлар кеңесі (ICOM) мәлімдемесінде Газадағы зорлық-зомбылыққа қатысты терең алаңдаушылық білдірді және мәдени құндылықтарды қорғауға немқұрайлылықпен қарау және мәдени және тарихи нысандарды контрабанда мен жоюдың өсуі мүмкін екенін ескертті. Бұл салада дереу атысты тоқтатуға баса назар аударылды.

ICOM-ның ескертуі «Jordantimes» газетінің бірнеше күн бұрын мақаласында жазғанына сәйкес, Израильдің бомбалауы «Хан Юнус» мұражайының ғимаратына айтарлықтай зиян келтірген кезде жарияланды.

Газадағы 44 жыл бұрын құрылған және тарихқа дейінгі дәуірден қазіргі дәуірге дейін 2800 туынды сақталған тағы бір маңызды мұражай бомбалау салдарынан қабырғаларында жарықтар мен коллекцияларының бір бөлігі қираған немесе бұзылған. Осы мақаланың жалғасында былай делінген: "қарулы қақтығыстар тек бейбіт тұрғындарға ғана емес, осы аймақтың мәдени құндылықтарына да қауіп төндіреді. Көптеген қақтығыстар қалалық және сәулеттік мұраға кең көлемде зиян келтірді және Газа тұрғындары соғыс пен өлімге ұшыраған сайын олардың тарихи мұралары да ұрланып, жойылады. Олардың мәдениеті, әдет-ғұрыптары, тіпті дәстүрлі тағамдары сияқты материалдық емес мәдени мұралары да сионистік айла-шарғылардан тыс қалған жоқ.

Палестинада бірнеше ондаған жыл жұмыс істеген француз археологы Жан-Батист Хамбер Палестинадағы жағдай аймақтың мәдени мұрасының сөзсіз жоғалуына әкеліп соқтырды және бұл өте алаңдатарлық екенін айтады.

Дегенмен сионистік режимнің Газаға шабуылында тарихи орындар мен нысандардың қауіпсіздігіне алаңдаушылықтың артуы бүгінгі әлем үшін ащы трагедия болып табылады. Соншалықты, «Global Times» газеті Газа секторының оңтүстігіндегі «Хан Юнес» тарихи мешітінің қирандылары үстінде жүріп бара жатқан балалардың суретін жариялау арқылы бұл аймақтың көне мұрасының жойылып жатқанына назар аударуға тырысты.

Бұған дейін Сирияда болған оқиға және осы елдің «Пальмира» сияқты көптеген мәдени мұра нысандары қатты зақымданған немесе жойылған. Енді бұл қайғылы оқиға Газада қайталанып жатыр.