Pars Today

Имам Хомейни тақуа тұлға ретінде Ислам дінінің тағылымдарына сүйене отырып,  қоғамның әртүрлі топтарымен жанашырлық пен қолдауға негізделген толық  адамгершілік қарым-қатынаста болды. Имам Хомейни өзінің жеке өмірінде де, саяси-әлеуметтік салаларда да, революция мен Ислам республикасы жүйесінің жетекшісі ретінде кедей-кепшіктер мен әлсіздердің жағдайына  мұқият болды. Ол  халықтың кедейлігін, жоқтығын, әлсіздігін жою үшін қандай да бір шара қолданудан тартынбады.  

Дос таңдау және онымен дұрыс қарым-қатынас орнату адамның рухани қажеттілігінен бөлек әлеуметтік қажеттілік болып табылады, өйткені ол қоғамдық ынтымақтастықты нығайтады. Табысқа жету үшін жақсы достың болуы сөзсіз қажеттілік болып табылады, өйткені ол қалаған мақсаттарға жетуге және қиындықтарды жеңуге мүмкіндік береді. Кейде сәттілік немесе қасірет жолында, ал жанашыр дос пен серік рөлі туыстардың рөлінен асып түседі. Сондықтан Ислам мәдениетінде доспен достық пен сүйіспеншілік берекелі нәрсе болып саналады және адамды панасыздықтан құтқаратын туыстық қатынастың бір түрі. Ислам дінінде адамдарға жақсы достар табуға бұйырылған, өйткені дос адамның тағдырына әсер ететін факторлардың бірі болып саналады, мысалы, «Фурқан» сүресінде айтылған.

Қиямет күні – залымдардың өкініштен қолдарын тістеп, «ана-ау, анау-мынаумен дос болмай-ақ қояйын» дегенін көретін күн. «Нендей өкініш маған; Әттең! Мен пәленбайды дос тұтпаған болса едім». (Фурқан сүресі, 28-аят). Сондай-ақ, діни ілімдерде достармен қарым-қатынасты сақтау туралы көптеген бұйрықтар бар. Хазірет Әли (ғ.с.) достарымен жақсы қарым-қатынаста болу үшін төзімділік пен кешірімді болуға кеңес беріп, былай деп ескерткен: «Досың мен ағаң сенімен қарым-қатынасыңды үзсе, онымен қарым-қатынас орнат, ол саған ашуланғанда, оған мейірімді бол. Оған жақында, ол саған сараңдық танытса, оны кешір, қатал болса, жұмсақ бол, қателессе, оның кешірімін қабыл ал. Сен оның құлы, ол саған нығмет иесі сияқты бол» («Нәһджул-Балаға», 31-ші хат). Сондай-ақ, тағы бір жерде хазірет (ғ.с.) досты сақтау және оны жоғалтпау қажеттігін айтып: «Әжжал-Наас, мен бауырластыққа ие бола алмаймын, мен әжәж-минәмін, мен жеңістен айырылдым. олар». Адамдардың ең әлсізі – бауыр, дос таба алмағаны, ал олардан әлсізі – тапқан досын жоғалтқаны. («Нәһжул-Балаға», 12-ші хикмет). Имам Хомейнидің достары мен серіктерімен қарым-қатынасы шынайы ислам мәдениетінің ілімдеріне негізделген. Ол дос пен серік таңдауда да, олармен қарым-қатынас жасауда да ислами әдептерге толықтай берік болды. Ислам ілімі бойынша, жақсы және шынайы достың ең көрнекті қасиеттерінің бірі – адаммен бір жүректі, бір жүзді болу және оған мұқтаждық кезінде оны тастамау, қиыншылықта оған көмектесуге асығу және қайғыға, қуанышқа, жайлылық пен қайғы-қасіретке жанашырлық танытыңыз және онымен бірге болыңыз. Имам Әли (ғ.с.) бір хадисінде: «Досты үш жағдайда қорғамайынша дос ешқашан дос болмайды: бірі - қиналғанда оған көмектесуге асығу, екіншісі - ол жоқта ар-намысын қорғау, үшінші - қайтыс болғаннан кейін оны еске алу және ол үшін кешірім тілеу.

Имам Хомейни достары мен серіктерін осы үш негізге сүйеніп таңдады. Имам ең алдымен өзіне жақсы достар таңдауға тырысты. Сол себепті де   олардың арасындағы байланыс пен сүйіспеншіліктің нығая түсуі үшін айналасына достыққа дені сау, сауатты адамдарды жинады. Ходжат-ул-Ислам Джафар Субхани бұл жөнінде былай деп жазды: « Имам достарымен кездесуді де назардан тыс қалдырмай, кездесуді ақыл-ойды жаттықтыру құралы деп санады. Бір күні имам бізге өзінің жастық шағы туралы «жас кезімізде бейсенбі мен жұманы достарымызбен кездеспей өткізбейтінбіз,  Құмның сыртына шығып, одан әрі Джамкаранға қарай жүріп, азаншының дауысы естілген кезде бәріміз намазға тұратынбыз».

Имам Хомейнидің маңызды сипаттарының бірі – сахабалары мен достарының қиыншылықтары мен мәселелеріне келгенде жалғыз қалдырмайтын және олардың қиыншылықтарын жеңілдету үшін қандай да бір шара қолданудан тартынбаған. Асадулла Баят имамның бұл қасиеті туралы былай деп жазды: «Имам ахлақ жағынан Алла Елшісіне және Әһле Бәйтке ұқсайтын. Ол адалдықтың тамаша көрінісі болды және ең қиын сәттерде ескі достарын назардан тыс қалдырған емес. Имам революцияға табынушыларды ешқашан жалғыз қалдырған емес. Олар революция үшін жапа шеккендерді ешқашан өзін жалғыз сезінетіндей қалдырмады». Олар Наджафта қуғын-сүргінде өмір сүріп, Иракты БААС режимі билеп тұрған кезде, олар билеуші ​​режимнің Ирак шиіт ғалымдарының қысымы мен азаптауына реакция жасап, оларды қолдады. Бұл Ирак БААС режимінің өте қатыгез және мейірімсіз болғанына қарамастан және бұл қолдаулар имам Хомейни үшін қуғында болған кезде ауыр зардаптарға әкелді. Мұхаммад Тақи Табатабаи имамның Ирак дінбасыларын қолдағаны туралы естелікке тоқталып, былай дейді: «Өлім үкімі шыққаннан кейін біз имамға Ирактың бірқатар жауынгерлік діни қызметкерлерін хабардар еттік. Ол былай деді: Мен қазір жеделхат жазып жатырмын. Оны араб тіліне аударып, имамның қасында жүрген Фурқани мырзаға жіберіңіз, олар мынаны телеграф кеңсесіне апарып, Ирак билеушісі Ахмад Хасан әл-Бәкірге жіберіңіз деді. Хасан әл-Бәкірге жолдаған бұл жеделхаттың мазмұны мен естіген бұл мүміндер мен ғылым шәкірттерінің өлім жазасына кесілгені жазықсыз және мен олардың тезірек босатылуын талап етемін. Имам кешірім сұраған жоқ, олардың босатылуын сұрады». Имам Хомейни ислам дінін ұстанушыларының саяси саясатымен келіспесе де, қиыншылыққа тап болған кезде және режим оны тұтқындаған соң өлім жазасына кесу қаупі төнгенде, ол өзінің барлық күш-жігерін өзінің қорғанысы мен бостандығына арнады. Олар азаттыққа жете алмаған кезде қатты күйзелді. Мұхаммад Хұсейни Раджаби: «Аятолла Бруджерди қайтыс болған кезде болған оқиғалардың бірі 1334 жылы желтоқсанда ислам дінін ұстанушыларды тұтқындау және соттау болды. Барлық дәлелдер олардың шәһид болатынын көрсетсе де, аятолла Бруджерди үкімет оларды тек соттайды деп сенді, сондықтан сот үкімін жеңілдету үшін ешқандай шара қолданбады. Имам аятолла Бруджердидің шиіттік еліктеушіліктің үлкен ғұламасы ретіндегі қасиеттілігін сақтауына байланысты ислам дінін ұстанушыларының өзіне қатысты сыни және кейде агрессивті ұстанымдарымен келіспеді, бірақ оның алдында үндемей қалу рұқсат деп санамады». Шәһид Мәһди Ираки өз естеліктерінде имамның аятолла Бруджердиді ғибадат етушілерді өлім жазасына кесуге жол бермеу үшін көндіру әрекетінің сәтсіз болғанын атап өтіп, былай деп жазады: «Олардың айтуынша, олар марқұм Наваб Сафавиді өлтіргісі келгенде, имам Бружерди мырзаның үйіне барған».

Имам саяси науқандарда үлкен батылдық пен күш-қуатқа ие болғанына қарамастан, күрес кезінде достары мен серіктестерінің қиындықтарға кезігуінен қауіптенді және ол әрқашан басқаларға саяси әрекеттерді орындауда қажетті қамқорлық жасауды бұйырды.  Аятолла Саней саяси күрестер кезеңінен бір естелікке тоқталып, былай деп жазады: «1341 жылы жер реформасы кезінде референдумға бойкот жариялау туралы мәлімдеме жасалды. Мен достарымның бірімен бірге имамның резиденциясы орналасқан Гази Құм төңірегінде оған қонаққа бардым. Имам хабарлама дайындады және біз оны Гилан мен Мазандаранда тарату миссиясын алдық. Олар өте мейірімді болды және өте сақ болыңдар, ұсталып қалмас үшін парақшаны жау бармайды деп ойламайтын жерге қалдырыңдар, мысалы, аяқ киімге салыңдар деді». Ол саяси күресте өз серіктеріне және достарына ешнәрсе істемегендіктен Алла үшін жұмыс істеуді бұйыратын, сонымен бірге олар жолдастарына жан-жақты көмектесіп, олардың жағдайына алаңдап, дұға ететін. Имамның серіктерінің бірі осы мазмұндағы бір естелікті еске алады: «Имам бірнеше рет Құмдағы студенттерді жинап, оларға: «Егер мен үшін бірдеңе істеп, түрмеге түссеңдер, сендерге төлейтін сауабым жоқ, ал сендер де бермейсіңдер» деді. Егер сіз Алла үшін бірдеңе жасасаңыз, оны істеу керек». Менен сіз туралы ештеңе күтпеңіз. Имам шешімді бола тұра, жанашырлығы соншалық, егер біреуіміз түрмеге түссек, үнемі оның жағдайын сұрап, мәселе шешілмейінше ыңғайсыз болатын. Өз серіктерінің саяси әрекеттеріне қатысты имам Хомейни тіпті кейбір жағдайларда олардың әрекеттері үшін жауапкершілікті өз мойнына алып, әріптестері иығынан қысым алынып, өздеріне бағытталуы үшін қауіпсіздік күштеріне жалған ақпарат берді.