Рамазан - мүмкіндіктер айы (8)

«Сондай иман келтіріп, ізгі іс істегендер, шаттық та көркем орын да солардікі». («Раад» сүресі, 29-шы аят).

Ораза – уахи және уахи емес барлық мәдениеттер мен діндерде болған хазірет Адам пайғамбардың жәдігері. Өз ізбасарларына ораза ұстауды бұйырған ең көне илаһи діндердің бірі – иудаизм. яһудилер діні пайда болғаннан бері хазірет Мұса пайғамбарға (ғ.с.) ілесіп, ораза ұстауға мән берген.

Яһуд дінінде қыздар 12 жастан бастап, ұлдар 13 жастан бастап барлық міндеттерді орындауға міндетті. Әрине, ораза ұстау зиян әкелетін болса, жүкті әйелдер немесе бала емізетін әйелдер оразадан босатылады. Иудаизмде оразаның ішіп-жеуден бас тартудан басқа  да рәсімдерді бар: Тәурат оқу, дұға оқу, күнәларды мойындау, қабірді зиярат ету, жерде ұйықтау, сондай-ақ сөйлесуден, музыка тыңдаудан тартыну. Олар ораза кезінде тіпті балалар мен малға да тамақ жеуге тыйым салған. Яһудилердің барлық парыз және мұстахаб оразалары таң атқаннан күн батқанға дейін орындалады, тек Кипур күнінің оразасы мен тоғызыншы күннің оразасы күн батқан кезде басталып, келесі күні күн батқанға дейін жалғасады.

Иудаизмдегі дәстүрлі оразаларды парыз және мұстахаб деп бөлуге болады. Парыз оразаларға Киелі кітапта бұйырылған оразалар немесе Киелі кітапта айтылған оқиғаларды еске алу үшін ұсталған оразалар жатады. Йом-Киппур оразасы (исраилдіктердің бұзауға табыну күнәсін кешірген күні), тоғызыншы ораза (Иерусалимдегі ашаршылық күшейген күн), Тамуздің 17-сі ораза.  Сондай-ақ, раввин парыз еткен оразалар: Құтқарылу мейрамынан кейінгі бірінші дүйсенбідегі ораза (еврей халқының Мысыр перғауындарының құлдығынан құтылу мерекесі) және әр айдың соңғы күн Кіші Киппур күні  оразасы. Иудаизмде мұстахаб оразалардың да орны ерекше, оларды адамдар өздеріне байланысты ерекше жағдайларда ұстайды. Бұл оразалардың белгілі бір уақыты жоқ және адам бір жағдаймен бетпе-бет келген кезде ұсталады. Мысалы, ата-ананың немесе ұстаздың қайтыс болуына байланысты ораза ұстау, сондай-ақ     неке күніндегі екі жастың оразасы.

Иудаизмнің парыз оразаларының бірі - Йом-Киппур оразасы. Йом Киппур - иудаизмдегі ең көне және әйгілі оразалардың бірі. Кипур күні ораза ұстау парыз. Бұл күні яһудилер мағрибтен жарты сағат бұрын келесі күні кешке дейін ішіп-жеуден,  өзін жуудан, әтір қолданудан, денесіне май жағудан тартынуы керек.  Сондай-ақ, былғары аяқ киім киюге, жұбайымен жыныстық қатынасқа түсуге болмайды, олардың кейбіреулері тіпті баласын емізбейді, малына да жем бермейді. Еврейлер әдетте Йом-Киппурдан бір күн бұрын тойлайды және дастархан жаяды. Бұл кешкі аста қанат пішінді дастарханға нан қойылады және әдетте оны періштелердің символы деп санайды. Бұл күні еврейлер әдетте қуаныш белгісі ретінде ақ киім киеді. Киппур күні яһудилер төрт рет синагогаға барып дұға етеді, бір рет тұрып күнәлардың кешірілуін сұрап жазба оқиды. Раввин еврейлерге Йом Киппур оразасының аяқталуын Шофар мүйізіне үрлеу арқылы хабарлайды және олар жиырма бес сағаттық оразасын ашады. Бұл күннің тарихи негізі хазірет Мұсаның (ғ.с.) Синай тауынан түсуімен байланысты. Хазірет Мұса өз халқынан қырық күн бөлініп, «Он өсиет» тақтасын алу үшін Синай тауының басында ғибадат етті. Ол таудан қайтып келгенде бір топ исраилдіктердің тура жолдан тайып, бұзауға табынғанын байқады. Олар жалғыз шынайы Құдайға табынудың орнына бұзауға табынды. Бұл жағдайды көрген хазірет Мұса Синай тауына қайтады. Яһудилер қырық күн ғибадат етіп, күнәларына өкінді. Бұл   еврейлер жетінші айының оныншы күні, хазірет Мұсаның Синай тауынан қайтып келуімен бір мезгілде, Құдай олардың күнәларын кешірді және бұл күн Киппур, күнәлардың кешірілетін күні деп аталды. Бұл күні яһудилер күнделікті істерін тастап, синагогаларда ғибадат етеді.

Иудаизмдегі ораза философиясы Таурат аяттары бойынша төрт негізден тұрады: азап пен пәленің түсуіне ұмтылу, дұшпандардан аман болу, илаһи парыздарды орындауға рухани дайындық алу, өткен күнәларға өкіну. Ескі өсиет оразаның өз алдына мақсат емес, күнәларына өкініп, өкінуін білдіретін құрал екенін атап көрсетеді. Яһуди ілімі бойынша адам ораза арқылы жүрегін Құдайға бағыштап, мінез-құлқын және іс-әрекетін өзгертіп, шынайы тәубеге жетуі керек. Исайя кітабының бір аятында бір күні яһудилер ораза ұстаймыз, бірақ Құдай оларға назар аудармайды деп шағымданды. Құдай оларға: «Менің немқұрайлылығымның себебі, өйткені ораза   кішіпейіл қылмады, керісінше тәкаппар әрі залым етті. Ораза ұстаған кезде жұмысшыларыңа қысым жасап, бір-біріңмен жанжалдасып, жауласып,  жеке пайдаңды ойлайсыңдар. Негізінде маған ұнайтын ораза - зұлымдықты және әділетсіздікті тоқтату және жәбірленгендерді босату, аштарды тамақтандыру, жалаңаштарды киіндіру, мұқтаждарға үйлеріңнің есіктерін ашу. Сонда ғана дұғаларыңды қабылдап, тілектеріңді орындаймын»,- деп жауап берді.

Бұл еврей халқының оразаға мән бермеуіне Алланың наразы екенін көрсетеді. Ғибадатқа мән бермеу, өзімшілдік және қысым көрсету - еврей халқының кейбір бөліктерінде бүгінгі күнге дейін жалғасқан әрекет.  Израиль жетпіс жылдан астам Палестина халқына қысым көрсетіп келеді.  Олар үйлерді қиратып, не иелерін өлтіреді, не ата-баба қаласынан, туған жерінен қуып жібереді. Мұндай зұлымдық жасаған экстремистік еврейлер тіпті қырық күн оразамен күнәләрін тазарта алмайды. Қиямет күні күнәларынан тазару үшін ораза ұстағандарымен, олардың жүректері дұшпандық, өзімшілдік пен әділетсіздікке толы. Хазірет Мұсаның (ғ.с.) таудан оралғанына қаншама жылдар өтсе де, еврей халқының бұл бөлігі әлі күнге дейін бір Аллаға құлшылық етуден гөрі дүниенің алтын бұзауына табынуды артық көреді.

Рамазан - өзін-өзі жетілдіру айы және бұл жолмен Құранмен қатар жүру оңайырақ. Бұл айда адамның күйбең тірліктен, оның күйзеліске ұшырататын және немқұрайлы факторларынан арылып, бақыт пен игілікке жетелейтін жолға түсуіне жаңа кеңістік орнатылады. Олай болса, Рамазан айының бір қасиеті – адам баласының тәрбиесі. Өйткені, Құранның жүрекке қонымды аяттары адам баласының бойымен үйлеседі және оның сөздерін ұлы, бірегей және хикметті Жаратушы түсірген. Құран адам өмірі мен қоғамының барлық салаларына тұрақты және шешуші әсер етеді. Құран ілімдері таныс рухпен, дұрыс түсінікпен орындалса, адам баласының жеке және әлеуметтік дамуына негіз болады. Тақуа адамдар Құранды өмірінің үлгісіне айналдырып, оның әмірлері мен тыйымдарын орындайды. Тақуалардың жүректері Құранмен тыныштанады және әрбір  қиындықта Құраннан жәрдем тілейді. Рамазан айы Құранның рухани-адамгершілікке толы аяттары аясында көркейе түсіп, бақыт пен тақуалыққа жол көрсетуде.

«Уа, Алла! Қараңғы түнде Құранды маған серік ете гөр,  шайтанның азғыруларынан сақта, тілді бос сөздерден аулақ ет.  Егер мені немқұрайлылық жайласа, менің жүрегіме Құранның ғажайыптарын, сөздерін және дыбыстарын көрсету үшін Құранды үйренуге мәжбүр ет».