Pars Today

Палестина жерінің тарихын зерттеуді жалғастырып, Ислам діні пайда болғанға дейінгі дәуірге шолу жасаймыз.

Палестина барлық илаһи діндер үшін қасиетті жер және негізінен бұл жердің тарихы пайғамбарлардың атымен басталады. Тарихшылардың пікірінше, Палестина тас дәуірінен бері адамзаттың мекені болып, адам өмірінің көшпелілер дәуірінен егіншілік дәуіріне дейінгі даму кезеңдерінің куәсі болған. Бұл өлке өркениеттерді байланыстыратын және илаһи діндердің пайда болған және тараған жері болып табылады және әрқашан әлемдегі ұлы діндерді ұстанушылар мен жер бетіндегі барлық халықтардың назары мен құрметіне ие болды. Бұл бағдарламалар топтамасында осы жердің Ислам діні мен оның ізбасарлары үшін маңыздылығының себептерін және Палестина мәселесінің ислам әлемінің маңызды мәселелерінің бірі болып табылатынын айтуды көздеп отырмыз. Осы мақсатта және алдыңғы екі бағдарламаның жалғасында осы өлкенің тарихын тереңірек білуіміз үшін бұл жердің тарихи маңызы туралы айтып береміз.  

Алдыңғы бағдарламада Бәни Исраил тобының Мұса пайғамбарға (ғ.с.) мойынсұнбауы олардың 40 жыл бойы шөл далада қаңғып жүруіне себеп болғаны және Мұса (ғ.с.) қайтыс болғанша Палестина жеріне кіруге рұқсат  етілмегендігі айтылған болатын. Мұса пайғамбар (ғ.с.) қайтыс болғаннан кейін исраилдіктер Мұса пайғамбардың (ғ.с.) мұрагері Ешуаның басшылығымен Иордан өзенінен өтті. Олар Палестинаның Иерихон қаласына кірді. Иерихоннан кейін олар уақыт өте келе басқа қалаларды басып алды, осылайша Талут (Саул), одан кейін Дәуіт пайғамбар, Сүлеймен пайғамбар және Бани Исраилдің басқа да пайғамбарлары мен патшалары біздің дәуірімізге дейінгі 500 жылға дейін бұл жерді басқарды.

Дәуіт пайғамбардың кезінде және одан кейін Сүлеймен пайғамбардың кезінде Бәни Исраил халқы ерекше ұлылыққа жетті.  Дәуіт (ғ.с.) Палестина жерінің үлкен бөлігіне үстемдік етті. Біздің дәуірімізге дейінгі 1000 жылдар  шамасында сол жерде Құдсты  салуға кірісіп, бұл қаланы өз үкіметінің астанасы етті. Саяси тұрғыдан алғанда,  Дәуіт пайғамбардың билігі исраилдіктердің алтын кезеңі болып саналады. Дәуіттен кейін оның ұлы хазірет  Сүлеймен (ғ.с.) үкіметті қолына алып, Құдстың құрылысын аяқтады.  Хазірет Сүлейменнің кезінде Палестина жері үлкен дамудың куәсі болды. Осы кезеңде исраилдіктердің иелігінде сол күнгі гүлденген жерлердің көп бөлігі болды.  Хазірет Сүлейменнен кейін еврей мемлекетінің  патшалығы мұрагерді таңдауда дау туды.  Исраилдің он руы Сүлейменнің ұлы  Ровоамға ант беруден бас тартты, ал Яһуда мен  Беняминнің екі руы ғана оған адалдық танытты. Бұл айырмашылықтар бұл патшалықтың «Яһуда патшалығы» және «Солтүстік патшалығы» деп екі мемлекетке бөлінуіне себеп болды. Осы екі үкімет арасындағы даулар, соғыстар мен қантөгістер көтеріліп, оқиға солтүстік патшалыққа Ассирияның үстемдігімен аяқталды. Яһуда үкіметін Вавилонның қанішер патшасы Бухто Насар (Навуходоносор II) құлатып, Палестина халдейлердің жеріне қосылып, яһудилер құлдыққа айналды.

Яһудилердің қоныс аударуы Иран патшасы Кирдің басып кіруіне және Вавилон  патшалығының жойылуына дейін жалғасты. Кир Вавилонды жаулап алып, яһудилерге Иерусалимге оралуға рұқсат берді. Ахеменид Кирдің Вавилон үкіметін құлатуымен Палестина Ахеменидтердің билігіне өтіп, Иран патшалығы еврейлерге Иерусалимді қалпына келтіруге көп көмектесті және бұл қаланы қалпына келтіре жаздады. Иерусалимнің жайлылығы Иранның Ахеменидтер әулетінің патшаларының бірі Дарий III билігінің соңына дейін (б.з.б. 381-330 жж.) жалғасты. Ақырында, Александр Македонский біздің дәуірімізге дейінгі 323 жылы Иран, Мысыр, Сирия және Палестинаға шабуыл жасады. Және бұл көп қирауға, өлтіруге және тонауға әкелді. Содан бері Иерусалим мен Палестинаны толығымен гректер басып алды.

Ескендірден кейін оның ізбасарлары Палестинаға үстемдік етті, бірақ олардың бұл жердегі үстемдігі ұзаққа созылмады, біраз уақыттан кейін римдіктер сол жерге шабуыл жасап, біздің заманымыздың жетінші және сегізінші  онжылдықтарындағы соғыстар кезінде Палестинаның көптеген жерлерін басып алды. Бұл кезде Иерусалим тоналды. Ахеменидтер билігі кезінде қайта салынған екінші храм қирап қалды. Ал батыс қабырғасы ғана қалды. Римдіктердің Иерусалимдегі үстемдігімен және кейінгі жылдары Палестинада үстемдік еткен қолайлы атмосфераға қарамастан, яһудилер қайтадан өздерінің мойынсұнбаушылық және қастандық көңіл-күйіне бет бұрды. Және олар Рим үкіметіне қарсы қастандық жасай бастады және бұл Рим басшыларын оларды жазалауға итермеледі. Сондықтан 135 жылы Рим патшасы Адриан еврейлерді Иерусалимнен қуып шығып, оларға бұл жерге кіруге, қоныстануға, тіпті жақындауға тыйым салды. Осы уақыт ішінде Палестина Рим империясының саяси және атқарушы бөлігіне айналды.  

Римдіктердің Палестина жеріндегі үстемдігі кезеңінде Иса Мәсіх (ғ.с.) Палестина жерінің тарихи қалаларының бірі Бетлехем қаласында әлемге көрініп, жаңа діннің хабаршысы болды. Яһуди діни қызметкерлері Мәсіх пен жаңа пайғамбардың дінін өздерінің діни, саяси және экономикалық билігі мен үстемдігіне қауіп төндіретін қауіп деп санады. Осы уақытта Мәсіхтің дініне сенген көптеген канаандықтар мен палестиналықтар азапталып, қысымға ұшырады. Жаңа дінге қарсы тұру және оның таралуына жол бермеу үшін еврей дінбасылары Рим билеушілерінің сарайында Иса Мәсіхке және оның елшілеріне және ізбасарларына қарсы қастандық жасады. Ақырында Рим билеушісі Исаны (ғ.с.) айқышқа шегелеу туралы еврей дінбасыларының пікіріне бағынып, оны іс жүзінде жүзеге асырады. Осы рауаят негізінде Иса Мәсіх (ғ.с.) Иерусалимде және Зәйтүн тауында айқышқа шегеленіп, кейін көкке көтерілді. Әрине, мұсылмандардың қасиетті кітабы Құран Кәрім Пайғамбардың (с.ғ.с.) айқышқа шегеленуін жоққа шығарады. Бірақ сонымен бірге ол яһудилердің қастандықтарын және олардың Иса Мәсіхті (ғ.с.) айқышқа шегелеуге үгіттеуін білдіреді.

Римдіктердің христиан дініне қосылуы және Рим империясының екіге бөлінуімен Константинополь Византия деп аталатын Шығыс Рим  империясының астанасы болды.  Константинополь Императорының анасы Елена  патшайым 326 жылы Палестинаға барып,  Құдстегі Қайта тірілу шіркеуін және  Бетлехемдегі Әл-Махд шіркеуін салды. Кейінірек, Византия империясы кезінде, шамамен 390 жылы Палестина үш аймаққа бөлінді: Бірінші Палестина, Екінші Палестина және Үшінші Палестина. Бірінші Палестинаға Яһудея, Самария, Сахел және Қасиетті жер кірді. Екінші Палестинаға Ғалилея мемлекеті, Изреел (Jezreel), Галилея штатының шығыс аудандары және бұрынғы Декаполистің батыс бөлігі кірді. Үшінші Палестинаға бір кездері араб аймағының бір бөлігі болған Оңтүстік Иордания да кірді. Үшінші Палестинаның тағы бір атауы Палестина Салутарис болды.

Бұл бөлім араб аймағын Киелі жердің шығысындағы солтүстік Иорданияның бір бөлігі ретінде орналастырды.

Византияның Палестинадағы билігі 614 жылы парсылардың басып алынуы кезінде уақытша тоқтатылды, өйткені бұл кезде Сасанид патшасы Хосров Парвез римдік әскерлерді талқандап, Иранмен ынтымақтаса келе жатқан  еврейлердің басшылығымен Иерусалимді (Палестинаны) жаулап алды. Бірақ Хосров Парвиз қайтыс болғаннан кейін бұл жер қайтадан христиандардың қолына өтті. Бұл кезде Арабия жерінде және Араб түбегінде ислам діні пайда болды, ал Араб түбегінде исламның пайда болуымен әлемде, әсіресе Палестина жерінде жаңа өзгерістер орын алды.