Pars Today

Бұл бағдарламада Палестина жерлері мен Құдс қаласын мұсылмандардың өз бақылауына алуы талқыланады.

Палестина жерінің мұсылмандардың алғашқы құбыласы және Пайғамбардың (с.ғ.с.) көкке көтерілген жері болғандықтан мұсылмандар үшін ерекше маңызды болғаны айтылды.  Бірақ сонымен бірге мұсылмандардың Палестина, Құдс және әл-Ақса мешітімен рухани-эмоционалдық  және сенім байланысын нығайтуға тағы бір мәселе қосылды. Бұл сүйікті Ислам елшісіне (с.ғ.с.) түсірілген Құран Кәрімнің көптеген аяттары хазірет Ибраһим, Яқуб, Лут, Зәкәрия, Яхья, Дәуіт, Сүлеймен, Иса, т.б. пайғамбарлардың қиссалары Құранда баяндалған. Олардың маңызды аумағы Палестина жері болды және бұл Палестина жерінің берекесі мен гүлденуі туралы айтатын Құбла, Мираж оқиғалары және Құран аяттарымен қатар, мұсылмандардың Палестина, Құдс және Ақсамен рухани-эмоционалдық және имандық байланысын нығайтады. Сондықтан Исламның таралуымен мұсылмандардың жақын арада Сирия мен Палестинаға ынта танытып, осы жердің халқын Ислам дінін қабылдауға шақырып, римдіктердің басқыншылығынан азат ететіні анық еді. Осыған орай, хижридің 8-ші жылы (м. 629 ж.) Шамат пен Палестинаны алу жолындағы шайқасы мұсылмандар үшін ерекше нәтиже бермесе, хижридің 9-шы жылы (м. 630 ж.) және Табук экспедициясында олар Сирия жеріне жақын  Табук аймағын және одан әрі өз позицияларын бекіту арқылы «Думат әл-Жандал» территориясы сияқты аймақтарды мұсылмандардың  қолына түсіп, аймақ халқы мұсылмандарға джизя төлеуге келіскен.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) қайтыс болғаннан кейін  Усама Ибн Заид қолбасшылығындағы Ислам әскері хижраның 11-ші жылы (632 ж.) Сириямен ортақ шекарада Исламның   абыройын  нығайтуға қол жеткізді. Одан кейінгі айлар мен жылдарда Ислам корпусы бұл аймақта керемет жеңістерге қол жеткізіп, көптеген қалаларды бағындырды. Осы уақытқа дейін мұсылмандар Сирия мен Палестинаны жаулап алу үшін бірнеше майданда римдіктермен қақтығысты. Палестинада мұсылмандар Рамленің оңтүстігінде римдіктерді жеңе алды. Бірақ мұсылмандардың Шаматты жаулап алу үшін римдіктерге қарсы жүргізген тағдырлы шайқасы Ярмук шайқасы деп аталады. Ярмук шайқасы 636 жылы Ярмук өзен жағасында болды. Ярмук соғысы Левант аймағының негізгі соғысы және сол жерді жаулап алу болып саналады. Бұл соғыс Рим империясының Шамат аймағынан және жалпы Азиядан қол үзген Сириядағы мұсылмандарға қарсы екінші ауыр жеңілісі болды және мұсылмандар Байт әл-Муқаддасты қоршауға алды.

Мұсылмандардың Палестина жерін жаулап алуы қала-қала, кезең-кезеңімен жүріп жатты. Мұсылмандар 16 хижри (637) жылы Құдсқа (Бейт әл-Муқаддас) жетті. Ислам әскерінің Бейт әл-Муқаддас қаласын қоршауға алуына қатысты бұл қала тұрғындары Құдсты қоршап тұрған күштердің қолбасшысына жазған хатында Бейт әл-Муқаддастың кілттерін мұсылман халифасы Омар бин Әл-Хаттабқа тапсыру шартымен бейбітшілікті сұрайды. Әскер қолбасшылары мен офицерлерінің жағдайын шешу үшін Мәдинадан аймаққа келген Омар олардың шарттарын қабылдап, сонда бітімгершілік келісімі жасалды. Бұл бітім шартында Омар Бейт әл-Муқаддас тұрғындарына өмірде, байлықта, храмдар мен кресттерде қауіпсіздік пен еркіндік берді және халықтың өтініші бойынша ол ешбір яһудидің Бейт әл-Муқаддаста тұруға құқығы жоқ деп жарлық етті және оның орнына Бейт әл-Муқаддас христиандары мұсылмандардың жизя төлеуін қабылдады.

Осылайша 17 хижри жылы (637 жылдың соңы) Құдс ресми түрде мұсылмандарға бейбіт және қантөгіссіз берілді және Ислам билігі 400 жыл қатарынан Бейт әл-Муқаддаста 1099 жылғы бірінші крест жорығына дейін жалғасты. Және осы уақыт ішінде христиандар мен Бейт әл-Муқаддастың басқа тұрғындары Бейт әл-Муқаддасте Ислам халифатының туы астында толық тыныштық пен қауіпсіздікте өмір сүрді.

Ағылшын жазушысы сэр Уильям Фицджеральд Бейт әл-Муқаддасты  мұсылмандардың жеңіп алуы туралы былай деді: «Жеңіп алулары тарихында Құдсты алғанға дейін мұсылмандардың Құдсқа деген таза және жомарт сезімдерін жаулап алушының көрсеткені туралы деректер ешқашан болған емес. Мұсылмандар Құдсты «Бейтул-Харам» деп «Бейт әл-Муқаддас» деп атаған. Олар әл-Ақса мешітінде намаз оқып,  Билал Ибн Рияһ  (Билал Хабаши) Құдста Пайғамбар қайтыс болғаннан кейін алғаш рет азан айтты, мұсылмандар сол жерде қарапайым мешіт салуға кірісті.

Мұсылмандардың Палестинадағы билігін жалғастыруда Омейяд әулеті (41-132 хижра (661-750 жж.) жылы Палестина мен Құдсқа ерекше көңіл бөлді. Осылайша,  бесінші Омеяд халифасы Абд әл-Малик бин Марван әл-Ақса мешітінің жанынан үлкен мешіт салды, ол  әс-Сахра  мешіті деп аталды. Бұл мешіт Пайғамбарымыз аспанға көтерілген жартастың үстіне салынған. Оның ұлы Уәлид бин Абдул Малик әл-Ақса мешітін қайта тұрғызды және сол уақыттан бастап мешіттің айналасы «Харам Шариф» деп аталды. Хишам Абдул Малик де Арихаға (Иерихонға) ерекше мән беріп, сол жерде сәнді мешіт салды. Сондай-ақ, Омеядтардың жетінші халифасы Сүлеймен бин Абд әл-Мәлік Палестинада «Рамла» қаласын салып, оны өзі үшін орталық және штаб-пәтер етіп, Құдс пен әл-Ақса мешітіне назар мен назарды арттырды. Ал Абдулла бин Зубайрдың Мекке мен Мединеде тәуелсіздігін жариялау кезінде Абдул Малик бин Марванның басшылығында және сириялық мұсылмандардың қажылық рәсімдерін орындап, Меккеге сапар шегуіне қабілетсіздігі кезінде ол Құдсқа қажылық пен әл-Ақсадағы намаздарды ауыстырды.

Аббаси халифалары кезеңінде (750-1258 жж.), Ислам әлеміндегі халифат орталығы Бағдадқа көшкеніне қарамастан, Аббасилер Палестина мен Құдсқа  назар аударды және осыған байланысты Мансур Дауаники деген атпен танымал Әбу Джафар Мансур, екінші Аббасид халифасы, (136 - 158х.ж.)  Құдысқа екі рет барып, осы аймақты күйреткен күшті жер сілкінісі келтірген залалды қалпына келтіруге бұйрық берді. Осы қалаға (Құдсқа) үшінші Аббасид халифасы барған. Сондай-ақ, Аббасидтердің жетінші халифасы әл-Мамун «Күмбез жартас» мешітінде күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізді, сонымен қатар және одан кейін Ислам әлемінің көптеген танымал ғалымдары Құдс қаласына Олар әл-Ақса мешітінде намаз оқыды және «Билал бин Риах» (Хабаш қағысы) Құдста пайғамбар қайтыс болғаннан кейін алғаш рет азан шақырып, мұсылмандар сол жерде қарапайым мешіт салуға кірісті.-1210 жж.) арасындағы дұшпандық күшейіп, мұсылман күштерінің бөлініп, әлсіреуіне себеп болды. Сондықтан, 1095 жылы крест жорықтары басталып, Палестина мен Шығысқа бірқатар шапқыншылықтардан кейін крест жорықтары аяқ басқан кезде, Палестинаның бірнеше қаласын, соның ішінде Рамланы басып алғаннан кейін, Құдс бір ай бойы олардың қоршауында болды. Бірқатар ұзаққа созылған қақтығыстардан кейін, ақыры, 1099 жылы 15 шілдеде Құлс қаласында орналасқан Фатимид әскерлері бағынды, ал крестшілер қаланы басып алу кезінде осы жүйенің халқын жойып, тарихи әңгімелер бойынша, жетпіс мыңға жуық мұсылманды өлтірді.